Over bijen (en vogels)

Wie stiekem bang is voor bijen en hommels vindt het misschien niet erg dat het er minder worden. Maar ook wie van hun ijverige gezoem en wollige bontjasjes houdt, overziet mogelijk nog niet hun rol in het grote geheel. Daarom maar even onverbloemd, zodat we ons nog eens goed realiseren waarvoor we het doen. Schrik niet.

Verdwijnt 50 procent van de bestuivers (bijen, hommels, zweefvliegen, vlinders etc.), dan kan dit jaarlijks tot 700 duizend doden leiden. Miljoenen mensen krijgen daarnaast gezondheidsproblemen vanwege een tekort aan vitaminen en mineralen. Driekwart van onze voedselgewassen is namelijk (deels) afhankelijk van bestuiving door deze dieren en daarnaast wel 85 procent van de wilde planten! Verdwijnen die wilde planten, dan verdwijnen de insecten die erop leven en de vogels, reptielen, amfibieën en zoogdieren die daarvan eten. Al met al deprimerend.

Voor het perspectief: meer dan de helft van de 360 bijensoorten in Nederland is bedreigd en zo’n 10 procent is al uitgestorven. Helpt u bijen, dan helpt u veel van het leven op aarde, inclusief uzelf.

De honingbij is de meest bekende bij, maar dat is eigenlijk een soort huisdier die door imkers wordt gehouden in bijenkasten. Wat veel mensen niet weten is dat er dus nog 360 soorten ‘wilde bijen’ zijn, die gewoon in de natuur leven en de grootste rol spelen bij de bestuiving van al die gewassen, planten, struiken en bomen. Ze variëren van klein en zwart glimmend tot groot, harig en geel gestreept.

Hommels (ja, die horen ook bij de bijen) leven samen als een volk, bijvoorbeeld in gangenstelsels onder de grond. De andere bijen - het grootste deel, zo’n 330 soorten - leven alleen en leggen hun eitjes in bijvoorbeeld holle plantenstengels (of bijenhotels).

Verdiep u in deze fascinerende dieren op de website van EIS kenniscentrum insecten.

De bijen gaan dood op grofweg drie manieren:

1. Een parasiet die honingbijen doodt.
2. Te weinig leefgebied met bloemen.
3. Gif.

Die parasiet, daar doet u niks aan, dat is aan de imkers. Die andere twee doodsoorzaken: daar doet u wél wat aan, als u wilt. Geloof het of niet, vele tuinen samen maken een balangrijk verschil als ze bijvriendelijk zijn ingericht. Begin dus met bijvriendelijk tuinieren! Mooie bonus: dat is ook meteen vogelvriendelijk tuinieren.

Overigens is dat in Nederland niet zozeer ten faveure van de bijeneter (zie de foto bovenaan het artikel). Die vogel leeft toch vooral in Zuid-Europa. Als je ze hier aantreft, zal dat vooral zijn in de buurt van bij steilwanden aan water; rivieren, plassen en meren, waar ze een nesttunnel uitgraven in een steile wand. Maar toch ook in Nederland worden ze wel in tuinen waargenomen.

U kunt gemakkelijk vier dingen doen om de bijen in uw tuin of op uw balkon te helpen.

1. Zet de tuin vol met allerlei soorten planten, struiken en bomen die in verschillende maanden bloeien, zodat veel van die 360 soorten bijen op ieder moment van het jaar iets van hun gading vinden. Soorten die geschikt zijn voor bijen vindt u bijvoorbeeld in het hoofdstuk ‘Een voedselrijke omgeving’ van het boek Gasten van bijenhotels door Pieter van Breugel.
2. Maak of koop een bijenhotel voor wilde bijen (zie kader).
3. Gebruik nooit gif in de tuin!! Hier tips voor de gifvrije omgang met ‘onkruid’ en slakken.
4. Koop biologische zaden en planten, die zijn niet behandeld met gif.

Tip vijf: bekijk ze eens, al die bedrijvige vliegers die u doorgaans geen blik waardig gunt. Heeft u een bijenhotel? Kijk hoe ze stuifmeel in dat bamboestokje brengen, een eitje leggen, een muurtje metselen met modder en zo door tot het laatste metselwerkje de uitgang dicht.

Zit u naast of onder het hotel koffie te drinken, wees dan niet verbaasd als zo’n klein bijtje even voor u komt hangen om te inspecteren of uw neusgat soms ook een geschikt holletje is! U krijgt geheid een lach op uw gezicht, want het is onwijs lief en bang hoeft u niet te zijn. Metselbijen zijn erg vriendelijk en hebben zulke korte angels dat ze niet eens door uw huid heen komen.