Vuurwerk feestelijk? Niet voor vogels

We gaan hoogstwaarschijnlijk de allerlaatste oudjaarsavond tegemoet waarop mensen legaal vuurwerk mogen afsteken. Afgelopen zomer stemde de Eerste Kamer in met een algeheel verbod op (sier)vuurwerk, dat in lijkt te gaan in de winter van 2026/2027. Het is een besluit waar ook Vogelbescherming al lang voor pleit, samen met dierenwelzijnsorganisaties, ziekenhuizen, politie, brandweer en gemeenten.

Fijn dus dat het verbod is aangenomen in het parlement, maar helaas is het nu nog alle zeilen bijzetten. Naar verwachting gaan vuurwerkliefhebbers dit laatste jaar namelijk flink uitpakken ‘nu het nog mag’ (of illegaal inkopen als het niet meer mag) met alle gevolgen van dien… Daarom een dubbele oproep.

• Aan iedereen met hart voor de medemens, vogels, andere dieren en het milieu: kies er zelf voor om met oud en nieuw géén vuurwerk af te steken.
• Aan alle gemeenten: verbied nu al het afsteken van vuurwerk en als dat nog een brug te ver is, kies dan de locatie voor de eventuele vuurwerkshow met de grootst mogelijke zorgvuldigheid uit: niet in de buurt van vogelrijke (natuur)gebieden.

Naast de verminkingen, de honderden gewonden, de miljoenen aan schade en de onnodige druk op zorg, hulpdiensten en handhaving, heeft vuurwerk schadelijke gevolgen waar je misschien nooit bij stil hebt gestaan. Wat denk je van het fijnstof dat door vuurwerk in de lucht komt waardoor honderdduizenden mensen met een longziekte een benauwde jaarwisseling beleven? Of de bijdrage aan de plastic soep door plastic vuurwerk dat uit elkaar knalt, slecht afbreekt en moeilijk op te ruimen is? Nu maakt Vogelbescherming zich natuurlijk vooral druk om het gevaar dat vuurwerk oplevert voor vogels.

Opschrikken, stress, rondvliegen in rook, donker of mist en de verstoring van hun slaap: allemaal energievreters.

Waarom is het afsteken van vuurwerk eigenlijk zo erg voor vogels? We schieten ze toch niet expres met vuurpijlen uit de lucht? Ze zitten gewoon in een boom en de volgende ochtend is het weer voorbij. Was het maar zo. Miljóenen vogels vliegen naar schatting op tijdens het oudjaarsvuurwerk. Ze ervaren extreem veel angst en stress van de knallen, maar in hun poging te vluchten, komen ze in de lucht terecht tussen het vuurwerk. Pas na een uur, als het ergste kabaal voorbij is, strijken ze weer neer. Nu lijkt een uur gestrest rondvliegen misschien ook niet zo erg in onze ogen, maar dat is het wel voor vogels in winterse omstandigheden.

Midden in de winter moeten vogels alles op alles zetten om de vorst te overleven. Kleinere vogels verliezen tot wel 10% van hun lichaamsgewicht in een koude nacht. Het opvliegen en de stress alleen al kost ze veel energie. En dan praten we nog niet eens over het rondvliegen in rook, donker, mist of andere ongunstige weersomstandigheden die ze normaal gesproken vermijden, of de verstoring van hun slaap.

Direct dood neervallen doen vogels niet van vuurwerk, of het is in ieder geval moeilijk wetenschappelijk vast te stellen. Maar door knallen, rook en lichtflitsen, vliegen ze zich soms wel in blinde paniek dood tegen ramen, hoogspanningskabels en andere hoge obstakels. De onmogelijkheid om een stille, veilige plek te vinden tijdens oudjaar en de dagen daaromheen zorgt daarnaast voor verstoring op verstoring op verstoring en dat vergt zijn tol op de lange termijn. Het is aannemelijk dat sommige vogelsoorten zelfs kunnen overlijden door uitputting, onderkoeling, desoriëntatie, of verhoogde predatiekans door hun verminderde conditie.

Steeds meer gemeenten hebben gelukkig vuurwerk al verboden of organiseren zelf een centrale vuurwerkshow, zodat het nieuwe jaar toch feestelijk wordt ingeluid. Dat is op zich beter dan knallen door hele gemeente, maar een aandachtspunt is de locatie van zo’n show. Professioneel vuurwerk knalt namelijk harder en komt hoger dan ‘gewoon’ vuurwerk en wordt daarom vaak aan de rand van de bebouwde kom afgestoken, met opnieuw verstoring van vogels tot gevolg. Vogelbescherming ziet daarom graag dat vuurwerkvrije zones niet alleen worden ingesteld rond kwetsbare plekken zoals verzorgingstehuizen en kinderboerderijen, maar dat er ook standaard vuurwerkvrije zones komen rond vogelrijke (natuur)gebieden.