Navigatie overslaan
Grauwe klauwier / Koos Dansen Alle berichten
Grauwe klauwier / Koos Dansen Hanne Tersmette

Door Hanne Tersmette
Medewerker Vogelbescherming

Sloten, heggen en houtwallen terug

Geplaatst op 10 maart 2022

225.000 kilometer landschappelijke lijnelementen als houtwallen en heggen zijn de afgelopen eeuw in Nederland verdwenen. Dat is ruim vijf keer de wereld rond! De gedempte sloten zijn hier niet in meegenomen. Vrijwel ongemerkt verdween zo een grote schat aan natuurlijke rijkdom, waaronder heel veel vogels. Natuurorganisaties, waaronder Vogelbescherming, zetten zich in voor herstel van deze landschapselementen. Zo werken we aan het weer op orde krijgen van een Basiskwaliteit Natuur in Nederland.
Pimpelmees op sleedoorn / Pixabay Pimpelmees op sleedoorn / Pixabay

Zoo veel en zoo goed

‘Nergens heb ik ze zoo veel en zoo goed gezien als in de Achterhoek in de overheerlijke sleedoornhagen. Die Geldersche sleedoornhagen zijn ware schatkamers.’ Zo schreef de stamvader van de Nederlandse natuurbescherming Jac. P Thijsse begin vorige eeuw in Het Vogeljaar over de grauwe klauwier. Toen een algemene broedvogel, nu een Rode Lijst-soort die we niet eens meer met dit landschapstype associëren. Het kan niet anders dan dat de sleedoornhagen een eldorado waren voor insecten waardoor er ook tal van andere vogels huisden. Dit geeft meteen de grote waarde van landschapselementen als hagen in het boerenland aan.

De komst van prikkeldraad, maar vooral de ruilverkaveling vanaf de jaren zestig, betekende een einde aan al die kilometers heggen en houtwallen. De kleine akkers en graslanden werden immers groot en aaneengesloten, dus een perceelafscheiding was niet meer nodig. 

Boerenlandvogels op de rode lijst

Het is dan ook geen wonder dat meerdere boerenlandvogels die horen bij dit kleinschalig landschap van heggen en houtwallen sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw fors in aantal achteruit gegaan zijn. Veel ervan staan op de Rode Lijst, zoals die grauwe klauwier, maar ook soorten als steenuil, spotvogel, grauwe vliegenvanger en kneu.

Gelukkig lijkt voor een deel van de boerenlandvogels die horen bij het kleinschalig cultuurlandschap de achteruitgang tot stilstand gebracht, maar de aantallen zijn ten opzichte van wat er aanwezig zou kunnen zijn, veel te laag.

Zomertaling / Jelle de Jong Zomertaling / Jelle de Jong

Sloten

Waar het op de zandgronden in Oost- en Zuid-Nederland vooral gaat om houtwallen en heggen die uit het landschap zijn verdwenen, gaat het in laag-Nederland om sloten. Het verdwijnen van deze lijnvormige landschapselementen heeft overal dezelfde achtergrond: de rationalisatie in de landbouw, met dezelfde achteruitgang van boerenlandvogels. Alleen gaat het hier om andere soorten vogels, bijvoorbeeld zomertalingen en zwarte sterns.

Aanvalsplan landschapselementen

Gelukkig gloort er hoop. Om landschapselementen te herstellen is het Aanvalsplan Landschapselementen ontwikkeld. Een plan om 10 procent van het cultuurlandschap weer te laten bestaan uit houtwallen, heggen en brede sloten. Nu beslaat deze zogenaamde groen-blauwe dooradering zo’n 3,5 procent. Het streven naar die 10 procent sluit aan bij de biodiversiteitsstrategie van de EU die inzet op minimaal 10 procent van het landbouwareaal in 2030.

Het terugbrengen van landschapselementen draagt bij aan het herstel van de boerenlandnatuur. Bovendien creëert het een landschap waar je van kunt genieten. Zo’n houtwal waar het gonst van de insecten en een geelgors de vijfde van Beethoven zingt, of wie weet een grauwe klauwier een meikever op een meidoorn-doorn spietst.

Houtwal en knotwilgen / Shutterstock Houtwal en knotwilgen / Shutterstock

Basiskwaliteit Natuur

Dus er is werk aan de winkel voor iedereen die bij de inrichting van het landelijk gebied is betrokken. Een mooi handvat om daarmee aan de slag te gaan, is het door Vogelbescherming ontwikkelde concept Basiskwaliteit Natuur. Naast het op orde brengen van milieufactoren als grondwaterstand en terugdringen van stikstofdepositie, is de inrichting en het beheer van een landschap de sleutel tot succesvol natuurherstel. En daar horen dan die heggen, hagen en sloten bij.

Stel je voor. Het is 2030. Je fietst van West- naar Oost-Nederland. Vanuit de stad eerst langs brede sloten met libellen, sterns en slobeenden om te eindigen bij zo’n sleedoornhaag waar Jac. P Thijsse meer dan eeuw geleden onder lag.

Laten we ons daar samen voor inzetten. Bijvoorbeeld door bij de Gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart te stemmen op de partij met de beste plannen voor vogels en natuur. Hier leest u meer over het bepalen van uw keuze.

Mijn tuin een vogelparadijs

Word jij ook zo blij van vogels in je tuin of op je balkon? Hang je wel eens een vetbolletje voor ze op? Je kunt nog meer doen. Doe de gratis Postcode Vogelcheck en ontdek welke vogels in jouw buurt leven en hoe je deze vogels kunt helpen.

Postcode Vogelcheck

Ook jouw gemeente vogelvriendelijk

In de periode rond de gemeenteraadsverkiezingen worden er nieuwe plannen gemaakt en campagnes gevoerd. De perfectie tijd dus om te lobbyen voor vogels en natuur. Samen kunnen we alle 352 gemeenten bereiken. Help je mee?

Lees wat u kunt doen