Tundra Bean Goose, Anser serrirostris - Eenden (Anatidae)
Een echte wintergans. De toendrarietgans lijkt heel sterk op die andere rietgans: de taigarietgans. Nog altijd zijn er veel taxonomen die vinden dat het eigenlijk om één soort met verschillende ondersoorten gaat. In Nederland beschouwen we ze als aparte biologische soorten. Beide soorten lijken (dus) heel sterk op elkaar en verschillen vooral in de keuze van hun broedgebied.
De verschillen tussen de twee rietganzen zijn klein; het vergt ervaring om ze goed uiteen te houden. De snavel van de toendrarietgans is wat korter dan die van taigarietgans. De hals van toendrarietgans is wat korter en meestal ook wat donkerder dan taigarietgans. De snavel van toendrarietgans is meestal donkerder (meer zwart) dan bij taigarietgans. Maar: er is veel variatie tussen individuen en er is een kleine overlap. Voor goede determinatie moet je de optelsom van alle kenmerken kunnen maken.
Laag en fagotachtig, niet te onderscheiden van taigarietgans.
69-88 cm, spanwijdte 142–175 cm
Broedt vanaf juni. Maakt een met dons bekleed nest en legt hierin 4 tot 6 (bij hoge uitzondering 3 of 7) eieren. Eén legsel per jaar. Broedt op toendra's.
In de winter vooral akkers, ook wel grasland. Slaapt op meren en vennen. In de broedtijd te vinden op toendra's.
Een vegetarisch menu van gras en andere plantendelen. In de winter, in Nederland, vooral op akkers te vinden, waar ze zoeken naar oogstresten van mais, granen en aardappelen. Maar ook op voedselrijke weilanden en in uiterwaarden, waar ze zich vaak aansluiten bij andere groepen ganzen.
Verlaat Siberische toendra's in westelijke richting naar West-Europa en komen vanaf oktober ook naar Nederland om te overwinteren. De hoofdmoot van deze westelijke overwinteraars trekt richting Zweden en alleen als winterse omstandigheden het noodzakelijk maken, komen ze massaal onze kant op. Trekt al vroeg (februari) weer weg uit Nederland.
groot aantal
De wereldpopulatie van de toendrarietgans lijkt af te nemen. De aantallen overwinteraars in Nederland nemen de laatste decennia toe, met een forse toename sinds 1995 (verschuivingen van het overwinteringsgebied?). Honderdduizenden toendrarietganzen komen elke winter naar Nederland.
Aantal broedparen | 0 (in 2022) |
Geschat maximum aantal overwinteraars | 240.000-350.000 (in 2016-2021) |
Doortrekkers | 150.000-220.000, nov (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
De toendrarietgans is een echte wintergast, die van oktober tot en met februari bij ons te vinden is. Vooral te vinden in Noord-Nederland, op akkers.
De toendrarietgans leeft op de Noord-Russische toendra's. In de winter trekken flinke aantallen naar West-Europa, waaronder Nederland.
De toendrarietgans is een van de soorten waarop klimaatverandering van invloed zou kunnen zijn. Helaas is over de impact hiervan nog weinig bekend. De toendrarietgans gaat wereldwijd achteruit in aantal; een afname van 90% is vastgesteld in sommige delen van broedgebied. De toename van het aantal ganzen in Nederland zorgt voor een ingewikkelde maatschappelijke discussie. Van belang is te zien dat de ganzen reageren op het landschap dat hun wordt aangeboden: extreem voedselrijk grasland, het resultaat van een bijzonder intensieve landbouw. Hoewel schade gecompenseerd kan worden, worden ganzen helaas veel verstoord en gedood, terwijl overwinterende ganzen rust en energie nodig hebben. Verstoringen kosten de vogels veel energie.
Vogelbescherming pleit voor meer natuurinclusieve landbouw en rustgebieden voor ganzen. Daarnaast bepleit Vogelbescherming maatregelen rondom vliegvelden waardoor ganzen niet massaal te hoeven worden gedood om vogelaanvaringen te voorkomen. Via een netwerk van vrijwillige WetlandWachten houdt Vogelbescherming overal in Nederland de kwaliteit van leefgebieden in de gaten. Internationaal werkt Vogelbescherming als Partner van BirdLife International aan het beschermen van het hele leefgebied van trekvogels: van broedgebied tot overwinteringsgebied.
De toendrarietgans is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn toendrarietganzen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de toendrarietgans is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
De toendrarietgans is door een aantal provincies onder de Wet natuurbescherming aangewezen als soort die belangrijke schade veroorzaakt. In de relevante provinciale verordeningen is vastgelegd welke maatregelen onder voorwaarden door grondgebruikers mogen worden gebruikt ter voorkoming of bestrijding van belangrijke schade door deze soort.
Verschillende natuurgebieden die door toendrarietganzen worden gebruikt als slaapplaats zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied op grond van hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in onderstaande database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal