Kemphaan

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

Gewoonlijk zwijgzaam; in broedgebied soms een laag "ga-ga-ga".

• Roep volwassen vogel, piepend jong
• Roep

Broeden

Mannetjes baltsen op gemeenschappelijke baltsplaatsen ('leks'), waar ze schijngevechten uitvoeren. Diverse kleurtypen hebben verschillende rollen op de lek. Vrouwtjes paren op of vlakbij de lek. Niet-territoriaal, vrouwtjes broeden soms dicht bij elkaar; paart soms tijdens de voorjaarstrek. Broedt op de grond, in spaarzaam bekleed kuiltje, goed verborgen in lage vegetatie. Legtijd mei-juni. Eén broedsel; meestal vier eieren. Vrouwtje neemt gehele broedzorg op zich. Broedduur 20-23 dagen. Jongen zijn nestvlieders en worden door vrouwtje begeleid. Vliegvlug na 25-28 dagen, vrouw verlaat jongen vlak voor uitvliegen.

Leefgebied

Toendra's met plasjes, meren en drogere, hoger gelegen delen om te baltsen. In West-Europa structuurrijke, vochtige, schrale graslanden (hooiland of extensief begraasd) met open water (slootjes, poelen) en slikranden. Buiten de broedtijd natte en drogere graslanden, slikvlakten, ondiepe wateren. Meer aan zoet dan aan zout water. In West-Afrika in rijstcultures.

Voedsel

Insecten en larven van insecten, vooral vliegen en kevers. Buiten het broedseizoen gevarieerder, dan ook kreeftachtigen, wormen, slakjes e.d. In Sahel in de winter ook rijst en granen.

Vogeltrek

Over een breed front naar zuidwest, richting tropisch Afrika, vooral van juli-september. Overwintert in zachte winters ook in Nederland. Nederland is als doortrekgebied voor kemphanen in het voorjaar recentelijk sterk in belang afgenomen. De voorjaarstrek door Europa vindt over een oostelijkere route plaats, vooral in april en mei. Trekt met name 's nachts, maar ook wel overdag.

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Als broedvogel bijna uit ons land verdwenen. Op trek hoogste aantallen in maart-april en in juli. Grote concentraties in Friesland (voorjaar). Overwinteraars concentreren zich met name in Zeeuws-Vlaanderen.

In Europa

Kemphanen broeden hoofdzakelijk in de boreale en subarctische klimaatzones: van Engeland, via Scandinavië tot aan de Beringzee en op de Siberische toendra's. Nederland ligt aan de zuidgrens van het areaal.

Meer informatie

• BirdLife International

Wat wij doen

Vogelbescherming voert campagne voor 200.000 hectare kruidenrijk grasland. Dat biedt genoeg ruimte voor de weidevogels om te overleven. Dat gebeurt voor de schermen met Red de Boerenlandvogels en achter de schermen via lobby en samenwerkingsverbanden. Daarnaast draagt Vogelbescherming bij aan onderzoek naar wat de beste maatregelen zijn om weidevogels te laten overleven en aan internationale bescherming, zowel langs de trekweg als in de overwinteringsgebieden. Verder werkt Vogelbescherming samen met een netwerk van boerenlandvogelboeren. Zij laten zien dat een ander soort landbouw mogelijk is.

Wat kunt u doen

Herstel van een kemphaanpopulatie is alleen te bereiken door het instellen van gebieden met zogenaamd 'zwaar weidevogelbeheer'. Vernatting door hoge voorjaarspeilen, openheid, lichte bemesting met ruige mest en zeer laat maaien (na 1 juli) is daarbij cruciaal. Met voorbeweiding met lage rundveedichtheden is in het verleden enig succes bereikt in de Zaanstreek.

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Red de Boerenlandvogels
• Factsheets weidevogels en beheermaatregelen

Actuele berichten

• Weer die kemphanen
• Het gevecht van de kemphanen
• Belg redt Fries kemphanen-onderzoek
• Help mee in onze strijd voor een goede EU-natuurherstelwet

Downloads

• Ecologie van weidevogels (pdf, 3.79 Mb)
• Kemphaan - artikel Vogelnieuws 2010-03 (pdf, 201 Kb)
• Actieplan Bedreigde Vogels (pdf, 1.95 Mb)

Algemene regels

De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:

• het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
• het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
• het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
• het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
• het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).

Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).

Bijzondere regels

Verschillende (potentiële) broedgebieden van de kemphaan zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied op grond van hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in onderstaande database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)