Zwarte ruiter
Spotted Redshank, Tringa erythropus - Strandlopers (Scolopacidae)
De zwarte ruiter is in prachtkleed de enige nagenoeg zwarte steltloper. In overige kleden heeft hij meer van een tureluur. Hij trekt alweer in de tweede helft van juni uit zijn broedgebied naar het zuidwesten. De Dollard is een belangrijke pleisterplaats, maar op doortrek zijn zwarte ruiters te zien in een groot deel van Laag-Nederland te zien, hoewel zelden in groot aantal.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Slanke steltloper met lange snavel en lange poten. In prachtkleed nagenoeg (fluweel) zwart met witte spikkels en randjes. In winterkleed grijs van boven, wit van onder, met opvallend rode poten en lange snavel met rode snavelbasis. In alle kleden herkenbaar aan opvallend witte wig op rug en ontbreken van witte vleugelachterrand. Jonge vogels donkerder (gebandeerd). Roep opvallend "tju-wiét!"
Geluid
Roep opvallend "tjoe-wiét!", vaak in vlucht. Balts een zoemend "trrruuuieee….trrruuuieee…".
29-32 cm, spanwijdte 61-67 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Man baltst met zangvlucht om vrouw aan te trekken. Territoriaal. Meestal monogaam, maar vrouw kan met meerdere mannen paren. Vrouw verlaat meestal broedgebied vóór het uitkomen van de eieren; man broedt en verzorgt dan jongen. Nest een kuiltje op de grond in mos of in gras. Legtijd midden mei tot eind juni. Eén legsel, meestal vier eieren. Broedduur niet bekend. Jongen zijn nestvlieders, vliegvlug na 28 dagen.
Leefgebied
Buiten de broedtijd vooral wadgebieden met zacht slik (zoals Dollard), maar ook op slik langs plassen en rivieren en in ondiepe sloten met zachte bodem. Broedt in open taiga, in toendra en struiktoendra, in hoogvenen en natte heiden en in rivierdalen, in boreaal en (sub-)arctisch gebied.
Voedsel
Carnivoor, voornamelijk waterinsecten en hun larven (vooral waterkevers en waterwantsen), (langpoot-)muggen en vliegen, kleine kreeftachtigen (slijkgarnalen), mollusken, wormen, kleine visjes en amfibieën. Vindt voedsel vooral op de tast, waarbij hij zijn lange snavel in het slik boort. Vertoont soms sociaal foerageergedrag, waarbij de vogels in dichte groepen de prooien opdrijven.
Vogeltrek
Lange-afstandstrekker. Trekt via lange trekvluchten over breed front, maar in het westen ook langs trekwegen via traditionele pleisterplaatsen (zoals de Waddenzee). Vrouwtjes verlaten broedgebieden als eerste (al vanaf midden juni) , gevolgd door mannetjes en later de jonge vogels. Najaarstrek van juni tot in september. Overwintert in zeer kleine aantallen in West- en Zuidwest-Europa, meeste trekken door naar Afrika ten zuiden van de Sahara. Voorjaarstrek vooral in april en mei. Trek vooral 's nachts, in voorjaar ook overdag.
Verspreiding en aantal
doortrekker in vrij klein aantal
Neemt sinds 1980 af als doortrekker in Nederland, met minder dan 5% per jaar.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | Geen broedvogel |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 170-310 (in 2016-2021) |
| Doortrekkers | 2300-3000, jul-sep (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Dollard, Lauwersmeer, oostkant van Texel, Delta. In voorjaar ook in ondiepe slootjes in West-Nederland. Oostvaardersplassen.
In Europa
Boreaal en (sub-)arctisch deel van Europa: Noord-Scandinavië, Noord-Finland en Noord-Rusland en verder oostelijk tot Oost-Siberië.
Meer informatie
Bescherming
Is vermoedelijk in de laatste tien jaar wereldwijd afgenomen met maximaal 30%. Wordt bedreigd door verlies van leefgebied op trek en in de overwinteringsgebieden door inpoldering, verdroging, vervuiling, niet-duurzame schelpdiervisserij.
Wat wij doen
Voor het beschermen van belangrijke wetlands heeft Vogelbescherming een netwerk van vrijwillige WetlandWachten. Zij fungeren als ogen en oren in het veld en rapporteren over misstanden en treden dan ook op met hulp van Vogelbescherming. Ook adviseren zij over beheermaatregelen.
Wet- en regelgeving
De zwarte ruiter is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn zwarte ruiters beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de zwarte ruiter is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
Verschillende natuurgebieden die door zwarte ruiters worden gebruikt als foerageergebied en/of slaapplaats zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied op grond van hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. Dit zijn Lauwersmeer, Markiezaat, Oosterschelde, Waddenzee en Westerschelde & Saeftinghe. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in onderstaande database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal