Bosruiter
Wood Sandpiper, Tringa glareola - Strandlopers (Scolopacidae)
De bosruiter is een voormalige Nederlandse broedvogel van hoogvenen en natte heiden, tot en met 1936. In 2005 was er een geïsoleerd broedgeval in de Ackerdijkse Plassen. Het is een vrij kleine steltloper, met gele poten. Hij wordt hier op doortrek gezien in zowel voor- als najaar, vooral na een periode met oostenwind. Een typische soort van zoetwatergebieden in het binnenland, die je nooit op het wad zult zien.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Kleine ruiter met ranke, gele poten en een korte snavel. Kleiner dan de verwante ruitersoorten (tureluur, witgatje) en met kenmerkende gele pootkleur. In alle kleden (vooral in prachtkleed) licht gespikkeld van boven en met opvallende wenkbrauwstreep. In vlucht kleiner en slanker dan witgat, met lichtere ondervleugels. Geen vleugelstrepen, wel lichte stuit en staartbasis. Roept bij opvliegen een hoog, schel en snel "ief-ief-ief..."
Geluid
Roep een korte reeks, explosieve, schelle tonen: "ief ief ief!". Baltsroep soms op voorjaarstrek te horen, heeft iets van boomleeuwerik.
19–23 cm, spanwijdte 54–57 cm
Vogelbescherming Optiek
Leefwijze
Broeden
Mannetje baltst in vlucht met welluidende trillers. Territoriaal, monogaam. Nest een kuiltje in de grond in dichte vegetatie, spaarzaam bekleed; ook in bomen (stompen) of in oude nesten van lijsters. Legtijd mei-midden juli. Eén broedsel, meestal vier eieren. Beide geslachten broeden. Broedduur 22-23 dagen. Jongen worden aanvankelijk door beide ouders verzorgd, maar vrouw verlaat familie meestal voor uitvliegen jongen. Nestvlieders, vliegvlug na 28-30 dagen.
Leefgebied
Buiten de broedtijd in ondiepe zoetwaterplassen en in lage moerasvegetaties met plasjes langs meren, natte heide en hoogvenen, vennen, ondergelopen graslanden en bollenvelden, drinkpoelen voor vee, in Afrika ook op drijvende moerasvegetatie. In broedtijd hoogvenen, natte heiden en vennen in bosrijke, boreale gebieden, open taiga, struiktoendra. Opener terrein dan witgat. Nooit op open wad, wel in zoute kreken en mangrove.
Voedsel
In de broedtijd vooral insecten en hun larven, met name waterinsecten (kevers, wantsen, muggen). Buiten de broedtijd gevarieerder: naast insecten ook wormen, spinnen, kreeftachtigen, slakjes, kleine visjes, kikkertjes; ook zaden.
Vogeltrek
Lange-afstandstrekker die het broedgebied in zijn geheel verlaat. Uitgesproken breedfronttrekker. Trekt vooral naar Afrika ten zuiden van de Sahara. Kleinere aantallen overwinteren rondom de Middellandse Zee. Najaarstrek van juli-september, voorjaarstrek april-mei. Trekt vooral 's nachts, vaak in groepen. In voorjaar vaak ook overdag. Zichtbare trek in Nederland vooral in mei met oostenwind.
Verspreiding en aantal
doortrekker in klein aantal
De trend van de aantallen doortrekkende bosruiters in Nederland is niet duidelijk. De soort is te schaars om betrouwbaar te kunnen monitoren.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen |
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
In het voorjaar bij oostenwind in mei vooral in grote, natte natuurgebieden (Lauwersmeer, Onlanden in Groningen, natte heide en hoogvenen, uiterwaarden). In najaar vaak goed te zien op onder water gezette bollenvelden in West-Nederland.
In Europa
Broedvogel van Noord-Europa: Schotland, Fenno-Scandinavië, Baltische staten, Wit-Rusland, Oekraïne en verder oostelijk. Relictpopulaties in NW-Duitsland, Denemarken en Tsjechië.
Meer informatie
Bescherming
Trend van sommige populaties is niet duidelijk, maar over het algemeen nog talrijk en niet bedreigd. In Zweden, Duitsland en Polen afgenomen als broedvogel. Bedreigd door drooglegging en afgraven van broedgebied; vermoedelijk ook kwetsbaar voor klimaatverandering.
Wat wij doen
Voor het beschermen van belangrijke wetlands heeft Vogelbescherming een netwerk van vrijwillige WetlandWachten. Zij fungeren als ogen en oren in het veld en rapporteren over misstanden en treden dan ook op met hulp van Vogelbescherming. Ook adviseren zij over beheermaatregelen. Vogelbescherming zet zich via BirdLife International in voor internationale vogelbescherming. Zo hebben we onder meer een groot project voor meer leefgebiedherstel in de Sahel-regio afgerond.
Wat kunt u doen
Bosruiters profiteren van ontwikkeling van natte natuurgebieden, van plasdras en hoogwatersloten en van natuurlijke dynamiek van riviersystemen. Zoekt graag onder water gezette bollenvelden op.
Meer weten?
Downloads
- Nederlandse Wetlands 2008-2011 (pdf, 4.37 Mb)
Wet- en regelgeving
De bosruiter is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn bosruiters beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de bosruiter is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3. 1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen op grond van de Wet natuurbescherming, omdat de soort slechts op doortrek in Nederland voorkomt en daarbij wijd verspreid is.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal