Navigatie overslaan
Zwarte stern / Birdphoto Alle berichten

Op reis met de zwarte stern

Geplaatst op 9 mei 2022

Heeft u ooit naar Nederland gekeken door het oog van een vogel? Voor ons is Nederland onze veilige thuishaven, het hele jaar rond. Sterker nog, een groot deel van Nederland zien we niet eens. Onze woning is ons thuis. Als we zouden willen, dan kunnen we ons hele leven in hetzelfde huis, in dezelfde straat blijven wonen. Slapen doen we op de slaapkamer, eten zoeken doen we in de keuken en overwinteren doen we met een dekentje op de bank in de woonkamer. Voor vogels ziet er leefgebied er vaak iets anders uit. Gaat u mee op reis met de zwarte stern?
Zwarte stern / Shutterstock Zwarte stern / Shutterstock

Trekroute

De zwarte stern komt voor op de Oost-Atlantische flyway. Deze trekroute loopt van het Arctisch gebied via West-Europa tot aan het zuiden van Afrika. Binnen deze trekroute ligt de verspreiding van de zwarte stern tussen West-Siberië en West-Afrika.

De zwarte stern houdt van nattigheid. Hij eet met name kleine visjes, amfibieën, insecten en regenwormen. Die vindt hij in waterrijke gebieden. De flyway is daarom niet één groot leefgebied. Zie het als een aaneenschakeling van natte stapstenen die zijn broedgebied verbindt met zijn overwinteringsgebied.

Oost Atlantische flyway De Oost-Atlantische flyway loopt van het Arctisch gebied tot het zuiden van Afrika. Oost Atlantische flyway

Rivierdelta’s van levensbelang

De belangrijkste tussenstops van trekvogels als de zwarte stern zijn – niet heel verrassend – rivierdelta’s. Water genoeg! Rivierdelta’s liggen vol met stromende rivieren, natte oeverzones, overstromingsvlaktes en moerassen. De keuze is reuze.

Rivierdelta’s hangen aan elkaar van de overgangen. Overgangen tussen nat en droog, overgangen tussen laag en hoog, overgangen tussen voedselrijk en voedselarm. Juist op deze overgangen barst het van het leven. Ecologen weten al langer dat zulke gradiënten de grootste biodiversiteit kennen. En voor de zwarte stern is dat al helemaal oud nieuws.

Zwarte stern / Jelle de Jong Zwarte stern / Jelle de Jong

De zwarte stern in Nederland

Nederland is ook zo’n belangrijke stapsteen voor de zwarte stern. De populatie die van de broedgronden naar West-Afrika trekt om te overwinteren, komt langs de waanzinnige rivierdelta van Nederland. Althans, nog wel…

Nederland heeft een uitzonderlijk landschap – dat wist de zwarte stern al sinds jaar en dag. Met het deltalandschap dat de Rijn en de Maas gecreëerd hebben én met de Waddenzee (en voorheen ook de Zuiderzee), was Nederland één groot walhalla van gradiënten. Nat-droog, hoog-laag, voedselrijk-voedselarm, zoet-zout, zuur-basisch, noem maar op. Op die paar vierkante kilometers kwam je alles tegen. Het barstte er van het leven.

 

Satellietkaart Nederland Nederland is één groot deltalandschap. Bron: NASA Satellietkaart Nederland

Gradiënten verdwijnen

Dat is de afgelopen eeuwen helaas steeds minder geworden. Dijken werden aangelegd, gebieden werden ingepolderd en zelfs riviermondingen werden afgesloten. Het Nederlandse deltalandschap is langzaam ontdaan van al z’n gradiënten. En de zwarte stern maakte het allemaal mee.

Verbindingen tussen moerassen en polders werden verbroken. Elk gebied werd een vak met een eigen waterpeil. Meer en meer grond werd drooggelegd, totdat er van de gradiënten niet veel meer over was dan een scherpe lijn tussen nat en droog: de dijk.

IJsselmeerdijk / Shutterstock De IJsselmeerdijk is een scherpe lijn in het landschap geworden. Natuurlijke gradiënten zijn ver te zoeken. IJsselmeerdijk / Shutterstock

De kleine visjes, amfibieën, insecten en regenwormen waar de zwarte stern zo dol op is, werden schaarser en schaarser. Ook nu nog zien we dat steeds minder zwarte sterns het de moeite waard vinden om een tussenstop te maken in Nederland. Waar u in 1990 soms wel 100.000 zwarte sterns kon waarnemen in het IJsselmeergebied, waren dat er in 2010 nog maar zo’n 20.000. Een afname van 80%!

Wat doen wij?

Vogelbescherming Nederland zet zich in voor de toekomst van het IJsselmeergebied en de zwarte stern. Gradiënten en verbinding zijn daarbij cruciaal. Met de komst van vogeleiland De Kreupel is in ieder geval een populaire slaapplaats gecreëerd voor de zwarte stern. Nu zijn voedsel nog.

Vogelbescherming werkt aan de ontwikkeling van moerasnatuur rond het IJsselmeergebied om de natuurlijke overgangen, waar de zwarte stern zo gek op is, te herstellen. Vogelbescherming en 7 andere natuurorganisaties roepen overheden op om te kiezen voor natuurlijke klimaatbuffers. Deze natuurgebieden zijn namelijk niet alleen belangrijk voor soorten als de zwarte stern, maar ook voor het leefbaar houden van Nederland in het veranderende klimaat. Samen met Sportvisserij Nederland hebben we een onderzoek uitgevoerd naar landwaterovergangen in het IJsselmeergebied.

Wilt u meer weten over het leven van de zwarte stern (en andere sterns van het IJsselmeergebied), kom dan naar Expositie De Stern in het Afsluitdijk Wadden Center!

Steun vogels en natuur

Natuur van wereldklasse, zoals het Waddengebied, moet hoe dan ook beschermd worden. Waarom? Omdat wateren met een rijke visstand een bron van voeding zijn voor vogels én mensen. En omdat vogels en natuur bijdragen aan ons welzijn.
Help je mee?

Ja, ik help vogels en natuur

Vogels en de energietransitie

Vogelbescherming is groot voorstander van de energietransitie, mits er voor echt duurzame oplossingen gekozen wordt. Dat betekent geen windmolens en zonnepanelen in belangrijke vogelgebieden!

Help mee en laat van u horen