Verfomfaaide vogel? Het is de rui.

‘Onzichtbaarheid’ en een verfomfaaid uiterlijk zijn voor vogels in de nazomer echt normaal. Geen paniek dus als je dan weinig, geen, of 'ongezonde' vogels ziet in tuin of bos. Het heeft twee redenen. Eén: het broedseizoen is grotendeels voorbij en er is eten genoeg, dus waarom zou je als vogel opvallen? Twee: veel oudervogels zijn in een proces waarbij hun oude veren uitvallen en er nieuwe voor teruggroeien (ze zijn 'in de rui') en zijn dan kwetsbaarder.

Vogels verstoppen zich als hun jongen op eigen benen staan. En ze houden zich stil, want je wordt als vogel nu eenmaal sneller opgegeten als je je laat zien of horen. Vogels zijn in het broedseizoen best gemotiveerd om dat risico te nemen, anders krijgen ze nooit een partner of jongen. Maar waarom zou je als vogel aandacht trekken als je jongen zijn uitgevlogen en er genoeg eten is in de natuur? Dan is in het oog lopen gevaarlijk en dient geen enkel doel meer.

Ten tweede gaan de vogels in de rui. Met minder veren is het moeilijker vliegen, want je maakt minder snel vaart en het wordt lastiger sturen. Dan loop je dus extra risico opgegeten te worden en ook daarom houden vogels zich zoveel mogelijk stil en schuil in die tijd. Ruien kost bovendien veel energie, dus ook in dat licht is het handig dat ze hun krachten sparen.

De enkele vogel die je wel ziet heeft soms een hele kale kop en nek. Het verenkleed is vaal, er steken her en der (gebroken) veren uit en de vogel heeft kale plekken. Hij lijkt ziek, maar is het echt niet! Zo ongezond kunnen vogels er nu eenmaal uitzien tijdens de rui. Maar daarna zijn ze weer als herboren. Klaar voor de winter, of om naar een ander continent te vliegen.

Vogels zijn dus kwetsbaarder als ze ruien en worden sneller gepakt door een roofdier. Toch gebeurt het ieder jaar opnieuw, omdat het gewoon niet anders kan. Het verenkleed van vogels verslijt in de loop van een jaar. Veren breken af, schaven langs de invliegopening van de nestkast, verkleuren door de zon en zo kun je nog wel even doorgaan. Daardoor verliezen ze hun stevigheid en stijfheid en zijn ze niet meer waterdicht. Vogels kunnen dan niet goed meer vliegen, op temperatuur blijven of voedsel zoeken. De rui is dus een noodzakelijk kwaad.

Bij zangvogels vallen niet alle veren tegelijk uit. Ze ruien geleidelijk, waardoor ze nog wel een beetje kunnen vliegen. Bij eenden en ganzen vallen hun slagpennen tegelijk uit, waardoor ze een tijdje niet kunnen vliegen. Ze blijven daarom in rustige gebieden met open water, want op het water zijn ze relatief veilig.

Geloof het maar: als de vogels door de rui heen zijn en het kouder wordt, laten ze zich weer rond het huis zien. Zeker als je een mooie, groene tuin hebt, waar ze bessen, nectar, insecten, dikke wormen en veilige schuilplekken vinden. Zingen doen ze dan nog niet. De meeste vogels beginnen pas weer in het voorjaar, als ze een partner zoeken en een territorium verdedigen. Kijk dus maar vast uit naar februari, als de eerste zanglijster weer door de krakend koude ochtend schalt.