Nachtegaal
Common Nightingale, Luscinia megarhynchos - Vliegenvangers (Muscicapidae)
Rode lijst
Bijna iedereen heeft wel eens gehoord over de fabelachtige zangkwaliteiten van de nachtegaal. Slechts weinigen hebben 'm ook gezien. Het is een onopvallend gekleurde vogel die zich bij voorkeur ophoudt in struikgewas. Dichte braamstruwelen met brandnetels in bosranden en houtwallen en dichte struwelen in de duinen zijn favoriet.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Nachtegalen hebben weliswaar een zeer uitbundige zang, maar een subtiel kleed. De bovendelen zijn warmbruin gekleurd met een oranjebruine staart en stuit. De onderzijde is grijsbruin met een iets lichtere keel. De nachtegaal houdt zich het liefst op in dicht struikgewas en is dan ook moeilijk te zien.
Geluid
Luide zang met pauzes, met fluittonen, trillers, crescendo's etc.
15-16,5 cm
Beleef de Lente live
Leefwijze
Broeden
Nachtegalen broeden vanaf half mei. Ze hebben jaarlijks één legsel met 3-7 eieren. Broedduur 13-14 dagen. Nesten worden laag op de grond gemaakt in struikgewas en vaak tussen brandnetels of takken die op de grond liggen. De jongen blijven 12-13 dagen op het nest zitten. Als ze zijn uitgevlogen worden ze nog tot 2 weken door de ouders verzorgd.
Leefgebied
Nachtegalen hebben een sterke voorkeur voor struikgewas voor hun dekking. Meestal is dit in loofbossen met een goed ontwikkelde struiklaag, maar ook in dichte houtwallen. Het voedsel wordt gevonden in de dikke strooisellaag op de bodem. Het zwaartepunt van de verspreiding ligt in de duinstrook.
Voedsel
Het menu van de nachtegaal bestaat uit allerlei dierlijk voedsel, insecten, oorwurmen, spinnen, hooiwagens en regenwormen. Dit wordt aangevuld met verschillende soorten bessen. Zoekt lopend voedsel op de grond, op vaak donkere plekken in struweel.
Vogeltrek
Vanaf juli trekken de nachtegalen naar Afrika, half september zijn de meeste vertrokken. Zij trekken in zuidwestelijke richting over Frankrijk en het Iberisch Schiereiland naar tropisch Afrika. Vanaf half april keren zij weer terug. Doortrek uit andere delen van Europa ligt niet voor de hand, omdat de nachtegaal zich bij ons aan de noordrand van zijn areaal bevindt.
Cursus Vogels in Nederland
Verspreiding en aantal
vrij talrijke broedvogel | wegtrekkend
Sinds begin jaren '80 van de vorige eeuw zijn de aantallen broedende nachtegalen kleiner geworden. De afname in het oosten van het land werd enige tijd gecompenseerd door een toename in de duinen. Door het openmaken van de duinvegetatie gaat de nachtegaal daar nu ook achteruit.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 5800-7300 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Duingebied bij Wassenaar. Zingt meestal vanuit dichte begroeiing, op een voorjaarsnacht.
In Europa
De nachtegaal heeft een groot verspreidingsgebied, dat zich uitstrekt tot in Rusland en Noord-Afrika. De nachtegaal bereikt in Nederland ongeveer de noordwestgrens van haar areaal. Noordelijker en oostelijker is familielid de Noordse nachtegaal (Luscinia luscinia) algemener; deze twee zijn vrijwel alleen op het geluid te onderscheiden.
Meer informatie
Bescherming
De nachtegaal staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels als 'kwetsbaar'.
De verdroging van bossen in oostelijk Nederland leidt tot voor de nachtegalen te ruige vegetatie. Voor het behoud van de nachtegaal zal dit moeten afnemen. In de duinen spelen twee zaken: enerzijds het verbossen van flinke terreindelen en anderzijds het openmaken van duinvegetatie om stuifduinen te krijgen. In beide gevallen verdwijnen duinstruwelen die juist voor de nachtegaal van groot belang zijn.
Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Wij zetten ons in voor een voor soorten als de nachtegaal geschikt bosbeheer, waarbij bijvoorbeeld hakhoutbeheer in stand blijft.
Wat kunt u doen
Om het de nachtegaal naar de zin te maken, is specifiek beheer nodig door terreinbeherende organisaties.
Meer weten?
Actuele berichten
Vogelbescherming Optiek
Wet- en regelgeving
De nachtegaal is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn nachtegalen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de nachtegaal is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
De Wet natuurbescherming biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van de nachtegaal zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen op grond van de Wet natuurbescherming.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal