Navigatie overslaan
Veklduil / Monique van Kootwijk - Fotogalerij Alle berichten
Veklduil / Monique van Kootwijk - Fotogalerij Jeanet van Zoelen

Door Jeanet van Zoelen
Medewerker Vogelbescherming

Topjaar voor velduilen

Geplaatst op 26 juli 2019

Een opsteker: 2019 is een topjaar voor velduilen. Ze lijken uit het niets op te poppen als er veel muizen zijn. Alleen al in Friesland zijn er minstens 60 paartjes ontdekt. Romke KIeefstra van Sovon: "Het nomadenbestaan en de onvoorspelbaarheid van velduilen is fantastisch!"

Zeg je veldmuis, dan zeg je velduil. Zijn er veel muizen, dan volgen de velduilen als vanzelf. En wat wil het toeval: dit jaar zijn er extreem veel veldmuizen, want de winter en het voorjaar waren gortdroog en dan fokken ze als konijnen. Um, als muizen. Sovon kopt dan ook prompt: ‘Broedinvasie van velduilen in Friesland’. Als u weet dat er de laatste jaren meestal zo’n 20 velduil-paartjes broeden in Nederland en dat het er dit seizoen al 60 zijn, dan rijst de vraag: waar komen al die velduilen ineens vandaan?

Velduil / Shutterstock Velduilen zijn echte zwervers. Velduil / Shutterstock

Zwervers

Om die vraag te beantwoorden moeten we de aard van de velduil nader onder de loep nemen. Velduilen zijn namelijk echte zwervers. Ze binden zich totaal niet aan een nestplaats, streek of zelfs land. Het enige dat ze van belang vinden is: zijn er veel veldmuizen (of andere soorten woelmuizen). Daar passen ze de keuze voor hun nestplaats dan op aan en ze broeden een volgend jaar rustig honderden kilometers verderop als er daar toevallig muizen zijn.

De meeste boeren werken prima mee en sommigen laten zelfs meer gras rond het nest staan dan voorgeschreven is

Al die nesten vinden en beschermen

“De velduilen die we nu in Friesland zien kunnen echt overal vandaan komen”, beaamt Romke Kleefstra, Regiocoördinator Waddenzee & Fryslân bij Sovon. Hij is samen met hordes vrijwilligers en boeren al weken druk met het inventariseren en beschermen van de nesten en het ringen van de jongen. “In 2014 was er ook een veldmuizenuitbraak. Van de jonge velduilen die we toen ringden, hebben we terugmeldingen uit bijvoorbeeld Denemarken en Rusland.” Niet verrassend, want de grootste broedpopulaties in Europa bevinden zich in Scandinavië en Rusland.

Velduil jong / Romke Kleefstra Jonge velduilen scharrelen door het gras Velduil jong / Romke Kleefstra

Velduil-tunneltjes in het hoge gras

Deze velduilen broeden waar de muizen zitten: in dit geval op het boerenland. En dat is niet zonder gevaar, want een belangrijke doodsoorzaak is maaien. Velduilen maken hun nest namelijk op de grond. Ze zijn er helemaal op aangepast en hebben zelfs de kleur van dood gras. Ze kunnen goed lopen en springen en maken met dat doel een soort tunneltjes in het hoge gras. De jongen beginnen als ze een dag of 12 zijn al rond te scharrelen en hoge sprieten met hun kopje opzij te duwen. De ouders vinden ze terug door hun bedelroep en voeren ze nog wel zo’n 50 dagen. Slik, ze hebben dus best lang een best groot stuk land nodig om volwassen te worden…

Vergoeding voor boeren

Gelukkig geeft de provincie Friesland de boeren met een broedende velduil op hun land een vergoeding als ze 100 x 100 meter gras rond het nest ongemaaid laten. En dat werkt goed. Romke: “De meeste boeren werken prima mee en sommigen laten zelfs meer gras rond het nest staan dan voorgeschreven is. Dat is alleen maar goed voor de uilen!”

Velduil / Shutterstock Sovon roept mensen die velduilen(nesten) zien nog steeds op om dit door te geven. Velduil / Shutterstock

Oproep: velduilen doorgeven

Extra interessant dit jaar is dat Sovon en Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels een mannetje velduil gevangen en gezenderd hebben. Leuk detail: de zender-uil heet ook Romke! Hij gaat ons vast veel interessante informatie opleveren over zijn gedrag na het broedseizoen. Romke: “Trouwens: Sovon roept mensen die velduilen(nesten) zien nog steeds op om dit door te geven. Buiten Friesland worden ook in Groningen, Gelderland en Utrecht velduilen in boerenland gemeld.”

Vogelakkers voor velduilen

De goede velduil-jaren 2014 en 2019 zijn een opsteker, want de velduil staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels als 'ernstig bedreigd'. Door vernietiging en ontginning van vochtige, open terreinen verloren ze hun broedgebieden. En de intensivering van de landbouw heeft de ongeveer driejarige cyclus in de veldmuizenpopulatie nagenoeg stilgelegd, met als gevolg een afname van het aantal muizen en het schier verdwijnen van de velduil.

Om de velduil en andere soorten weer kans te geven om te overleven in Nederland, hebben Vogelbescherming en Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels samen met boeren en terreinbeheerders verspreid over het Waddengebied 150 hectare Vogelakkers aangelegd. De Vogelakkers herbergen veel muizen en werken daarom als magneten op muizeneters.

Foto bovenaan van Monique van Kootwijk (Fotogalerij).

PARTRIDGE project

Lees hier alles over het internationale PARTRIDGE project. Bloemenblokken, keverbanken en patrijzenhagen zorgen ervoor dat akkervogels zoals de patrijs niet uitsterven in Europa.

lees meer

Alles over akkervogels

Vogelbescherming stelde factsheets samen op basis van alle onderzoeken in binnen- en buitenland. Gratis, voor iedereen die betrokken is of meer wil weten over akkervogels.

Download factsheets