Vette trekvogels vliegen ver
Geplaatst op 7 augustus 2025
Dik worden, daar zijn veel trekvogels nu druk mee. Ook in jouw tuin zijn vogels zich vol aan het eten. Want met voldoende brandstof aan boord, kunnen ze hun lange reis zuidwaarts volbrengen. Daar is soms een onvoorstelbare aanpassing van hun lichaam voor nodig.
Eten, eten en nog eens eten. Trekvogels denken aan niets anders, tot ze soms wel twee keer zo zwaar zijn als normaal en alle energie uit dat voedsel hebben opgeslagen als vet. Zo bereiden ze hun reis voor naar het zuiden, waar ze overwinteren. Stel het je voor: in een paar weken tijd, twee keer zo zwaar worden als je nu bent! Voor mensen gruwelijk ongezond, maar voor vogels niet.
Vet is ideaal
Dat vet lévert weer energie als trekvogels non-stop lange afstanden vliegen en onherbergzame gebieden – zoals woestijnen – oversteken. Vet is gewoon de ideale manier om energie in het lichaam te bewaren. Het is compact (dus gemakkelijk mee te dragen), geeft véél energie (om de vleugels te bewegen) en weinig afvalstoffen (waardoor de spieren minder snel verzuren).
Honger door de hormonen
In korte tijd zoveel vet opslaan dat je lichaamsgewicht verdubbelt, is echter geen gemakkelijk werkje. Om dat mogelijk te maken verandert het lijf van trekvogels soms op onvoorstelbare manieren voor en tijdens de trek. Het opvetten wordt aangestuurd door hormonen, die ook het eetgedrag veranderen, ze lijken plotsklaps onverzadigbaar.
Het lichaam verandert
De kanoet is een mooi voorbeeld van een vogel waarbij het hele inwendige lichaam verandert voor vetopslag. Zo is zijn maag extra groot tijdens het opvetten, om snel te kunnen schransen. Maar tijdens de lange vlucht van het noordpoolgebied naar Afrika, wordt zijn maag juist verkleind tot een minimum aan ruimte en gewicht. Onderweg eet hij toch nauwelijks, dus een grote maag is dan overbodige ballast. Het opgeslagen vet wordt via het bloed direct naar de spieren gevoerd.
Precies dik genoeg
Een vogel die onvoldoende opvet, komt tijdens zijn reis brandstof tekort en moet landen om te eten. (Kanoeten doen dat in ons Waddengebied.) Die tussenstops zijn nadelig, want de vogel verspeelt kostbare tijd. Nakomers beginnen namelijk vaak te laat aan hun nest, waardoor er niet genoeg eten meer is als hun jongen uit het ei kruipen.
Echter: een vogel die té vet wordt, is traag en vliegt minder snel op, die wordt eerder gepakt door een roofdier. Vogels streven dus naar precies vet genoeg.
Tussendoor bijtanken
Er zijn ook trekvogels die het bescheidener aanpakken. Lepelaars bijvoorbeeld trekken stapsgewijs naar het zuiden en tanken tussendoor steeds even bij. Ze vliegen van moeras naar moeras, eten daar goed veel vis en leggen per keer ‘slechts’ een paar honderd kilometer af. Maar ook zij doen aan opvetten, alleen wat minder extreem.
Trekvogels in je tuin
Ook dichter bij huis zijn de tekenen van de aanstaande trek overduidelijk. Let er maar eens op. Zanglijster en spreeuwen storten zich nu (of binnenkort) massaal op de struiken die al bessen geven, (zoals vuurdoorn, vlier en Gelderse roos), want dat is ideaal trekvogelvoer. Ze kunnen per dag hun lichaamsgewicht aan bessen eten, net zo lang tot ze helemaal klaar zijn voor hun - bescheiden - trek naar Frankrijk of Zuid-Engeland.
Waarom trekken trekvogels ’s winters weg?
Vogels trekken ’s winters niet zuidelijk om vorst en sneeuw te ontvluchten, want kou kunnen ze vaak best hebben, zolang ze maar genoeg eten. Uit voedsel halen ze namelijk de energie om warm te blijven. Het knelpunt is dus eten: ’s winters kruipen de insecten diep weg en zijn de dagen kort, dus is er minder zoektijd. Veel vogels trekken dan zuidwaarts, omdat voedsel vinden daar door de hogere temperatuur gemakkelijker is.
Er zijn vogels die altijd trekken (gierzwaluw), vogels die altijd hier blijven (huismus) en vogels die ieder jaar opnieuw bepalen wat ze doen (roodborsten, lijsters en spreeuwen). Welke trek-strategie vogels kiezen, hangt af van de weersomstandigheden, hun leefwijze en favoriete voedsel. Insecten-eters zullen doorgaans vaker zuidwaards trekken dan zadeneters.
WAD is er aan de hand?
Het Waddengebied is een van de meest populaire vakantiebestemmingen van ons land. Het is ook het leefgebied van miljoenen vogels. Maar met veel wadvogels gaat het niet goed. Als Waddenliefhebbers maken we het de vogels, vaak onbedoeld, moeilijk.
Dat kan anders!
Mijn tuin een vogelparadijs
Word jij ook zo blij van vogels in je tuin of op je balkon? Hang je wel eens een vetbolletje voor ze op? Je kunt nog meer doen. Doe de gratis Postcode Vogelcheck en ontdek welke vogels in jouw buurt leven en hoe je deze vogels kunt helpen.
