Handboek Vogels in Vlucht

Het tellen van langstrekkende vogels in voor- en najaar kent in Nederland een lange geschiedenis. Vooral sinds de website trektellen.nl in de lucht is, heeft het fenomeen een hoge vlucht genomen. Voor trektellers (in spé) bestonden al goede naslagwerken over grotere soorten, en ook is er deze gids. Maar deze kennis kon tot nu toe vooral worden verworven door vele uren te maken op een telpost. Of door veelvuldig gebruik te maken van de kennis van meer ervaren trektellers. Natuurlijk is veldervaring nog steeds een must, maar deze nieuwe titel kan zeker helpen.

Het Handboek Vogels in Vlucht - Herken Vliegbeelden van Zangvogels behandelt 205 soorten Europese zangvogels en 32 soorten ‘bijna-zangvogels’, inclusief enkele dwaalgasten uit het oosten. Vrijwel iedere soorttekst wordt verduidelijkt met meerdere computer-gegenereerde afbeeldingen van de vogel in vlucht, en profil én van onder- en bovenaanzicht. De tekeningen zien er wat schematisch uit, maar zijn toch vaak verrassend levensecht. Overigens zijn beide soorten op de omslag nu juist voorbeelden van vogels die in vlucht onmiskenbaar zijn.

Ook worden per soort verscheidene vluchtfoto’s afgebeeld. En voor wie wel eens heeft geprobeerd vliegende vogels te fotograferen, die weet hoe moeilijk dat is. Petje af dus voor de auteur dat het is gelukt om deze – meer dan 1.850 – plaatjes te verzamelen. Ze zijn een leuke toevoeging, maar hoe bruikbaar ze zijn in het veld? De foto’s bieden mijns inziens vooral soelaas als jezelf ook in staat bent om (ter vergelijking) vluchtfoto’s te maken. Het zijn vooral de tekeningen en tekst die het boek bruikbaar maken.

De gids heeft als ondertitel ‘Herken Vliegbeelden van Zangvogels’, en dat is precies waar het om gaat. Daarom wordt bij iedere soort ook besproken hoe ze vliegen (met een golvende vlucht – en hoe dan – of in een rechte vlucht, of anderszins), hoe ze eventueel in groepsverband vliegen en andere kenmerken, die van belang zijn voor de determinatie. Dit zijn veelal zaken die ‘in het echt’ ook beïnvloed worden door de weers- en windomstandigheden. Maar als startpunt biedt het zeker nuttige tips.

Goed luisteren is bij langsvliegende vogels minstens even belangrijk als het visuele aspect. En vaak is het een combinatie van die twee. Het boek biedt ook veel informatie over vluchtroepjes, zowel in woord, beeld (d.m.v. sonagrammen) als in geluid. Het geeft namelijk ook handige QR-codes naar de verschillende geluiden. Superhandig voor in het veld.

Om de geboden tips goed te kunnen gebruiken is het essentieel om de inleidende hoofdstukken goed te lezen. Hierin wordt precies uitgelegd welke terminologie wordt gebruikt voor vliegbeelden, vliegwijzen etc. En wanneer men het geleerde in de praktijk toepast gaat er geheid een (nieuwe) wereld open, ook voor de meer gevorderde vogelaar en/of trekteller. Beginnende vogelaars zou ik aanraden om deze kennis vervolgens op te doen op een telpost of onder begeleiding van een ervaren excursieleider. Kortom: een vernieuwende en mooie toevoeging aan het immer uitdijende aanbod van velgidsen.