Navigatie overslaan
Boerenzwaluwen in het riet / Shutterstock Alle berichten
Boerenzwaluwen in het riet / Shutterstock Monica Wesseling

Door Monica Wesseling
Natuurjournalist

Riet vol boerenzwaluwen

Geplaatst op 5 september 2019

Een zwaluw maakt nog geen zomer, tienduizenden zwaluwen onontkoombaar wel de herfst. Een feest van zwenken, duiken, kwetteren en krioelen, van enorme vluchten boerenzwaluwen boven het riet.

Voor de boerenzwaluw zit het slopende broedseizoen er weer op. Een topprestatie: twee tot drie nesten gevuld met elk vier eieren, per stuk 1,9 gram zwaar. Minimaal tien eieren, samen even zwaar als het diertje zelf.

Boerenzwaluw - Ellen van Schravendijk - Fotogalerij Boerenzwaluw - Ellen van Schravendijk - Fotogalerij

Na het broeden kwam het voeden, het verzamelen van tienduizenden insecten. De jongen groeiden, de ouders slonken en nóg is de jaarcyclus niet volbracht. De lange tocht naar Afrika staat nog op het programma. En dat vergt bijkomen en opvetten, liefst rustend in de veiligheid van een groep.

Horizontale rietstengels favoriet

Die slaapgroepen van oudere en eerstejaars jongen ontstaan al direct na de broedtijd en blijven tot aan het vertrek in september bestaan. Slapen doen boerenzwaluwen het liefst in het riet. Gewoon ’s nachts: zwaluwen zijn dagactief.

In de schemer arriveren ze. Niet allemaal tegelijkertijd, maar in kleine groepjes. Ze strijken neer, vliegen weer op en mengen zich steeds opnieuw met arriverende groepen. Ook die strijken en mengen waardoor een prachtig ballet van scherende, knutterende vogels zich boven het riet ontstaat. En dan opeens, schijnbaar uit het niets en in een mum van tijd, duiken steeds meer vogels echt weg in het riet om daar dan ook te blijven. Horizontale rietstengels zijn favoriet. Als een echte luchtvogel heeft de boerenzwaluw zwakke pootspieren waardoor zich vastklemmen aan een verticale rietstengel haar minder goed afgaat.

Boomvalk / Elwin van der Kolk Boomvalk / Elwin van der Kolk

Jagende boomvalken

Zoals altijd in slaapgroepen, is de verdeling van de beschikbare plaatsen niet willekeurig. De ouderen, ervaren vogels hebben natuurlijk de beste plekken, oftewel de veiligste middenin. Niet dat dat ze echt behoedt: een boomvalk weet ook met verborgen vogels prima raad. Met een noodvaart stort hij zich op de goedgevulde rietvelden. De zwaluwen vliegen in paniek op en hup, er verdwijnt er een in de klauwen. Soms lukt het de zwaluwen aan de belager te ontsnappen door in de vlucht in de laatste fractie van een seconde een haakse bocht te maken waardoor de boomvalk ‘doorschiet’.

Ook bóven de valk gaan vliegen is een beproefd concept.

De nazomer is voor de boerenzwaluwen tijd om op te vetten. Bij ons maken ze een beginnetje; het meeste bijeten gebeurt in de tussenstop in Spanje en Zuid-Italië. Ze weten goed te bunkeren en komen – met een gangbaar gewicht van 18 gram – tot wel zeven gram aan! Uit onderzoek is bekend dat een zangvogel op één gram vet zo’n 400 kilometer weet te overbruggen. Zeven gram is dus genoeg om de Sahara in een keer te bedwingen.

Topprestaties, verrukkelijk schouwspel, heerlijk geritsel en enige weemoedigheid. Ga snel, want het vertrek is aanstaande. Ze gaan niet allemaal tegelijkertijd, maar in clubjes van dik-genoeg. Ga, geniet en bewonder.

Zelf boerenzwaluwen kijken

Boerenzwaluwen slapen op veel verschillende plekken. Een goede zijn de rietvelden bij Elburg.

Neem op de A28 afslag ’t Harde. Elburg aanhouden en alsmaar RD (eerst N309 later rondweg). Voorbij kringloop. Direct na Perioverf RA. Doorrijden doodlopende weg in. Bij hek parkeren en RD tot het eind lopen.

Vanuit de vogelkijkhut zie je de zwaluwen minder goed, maar zijn er wel duizenden spreeuwen in het riet, baardmannetjes en tal van eenden en ganzen. Ga hiervoor naar het begin van het industrieterrein op de kruising LA, Kamperdijk op. Na paar honderd meter links de hut. Dit eventueel omgooien?

Openbaar vervoer

Vanaf NS Zwolle of NS ’t Harde naar bushalte centrum Elburg. Vandaar half uur lopen naar strekdam. Bij beide stations zijn OV fietsen te huur.

Andere goede slaapplekken (let wel: alle slaapplaatsen kunnen plots verlaten worden).

  • De Oostvaardersdijk. Daar waar de weg naar beneden gaat richting Almere
  • De Ooijpolder bij Welcheren. Ter hoogte van restaurant De Thornse molen Kerkdijk op. Noordoostelijk kijkend is rietveld te zien
  • Beste is om tegen die tijd te kijken op waarneming.nl.

Met dank aan Bennie van den Brink (zie www.boerenzwaluw.nl).

Vogelboeken en -gidsen

Ben je op zoek naar een goed boek over vogels of de natuur? Vogelbescherming heeft een uitgebreid en gevarieerd aanbod in onze winkel en onze webshop. 

Bestel en help de vogels

Meer verhalen .... in Vogels

Vogels is het tijdschrift voor onze leden, met prachtige fotoreportages en opmerkelijke verhalen. Een scala aan groot en klein nieuws, over vogels, kijk- en excursietips en nog veel meer. Word lid en ontvang
Vogels 5x per jaar.

Lees meer