Mogen gieren uitsterven?

Zou u een hapje nemen van een dood schaap dat drie dagen in de zon heeft gelegen en besmet is met antrax, varkenspest of botuline? Uiteraard niet, u zou doodziek worden. Gieren daarentegen, die malen er niet om. Ze eten het dier keurig op - met huid, haar en botten - zonder ziek te worden en ze voorkomen dat de ziekte zich verder verspreid. Ze zijn ultiem aangepast aan het eten (dus opruimen) van kadavers en daarmee uniek en wereldwijd onmisbaar.

Waarom gieren bestand zijn tegen het eten van rottend vlees? Ze hebben extreem zuur maagzuur dat alle bacteriën en virussen doodt. Daarbij hebben ze een excellent afweersysteem dat de bacteriële gifstoffen afbreekt die achterblijven. Hun koppen en nekken zijn vaak kaal, zodat daar geen vlees- of bloedresten achterblijven. En ten slotte hun poten, waarmee ze op het lijk staan, daar plassen ze lekker langs. Hun urine is namelijk ontsmettend en ook nog verkoelend.

Deze onverwoestbare krachtpatsers dreigen nu in Zuid-Europa ten onder te gaan aan nierfalen. Ze sterven aan de ontstekingsremmer Diclofenac. Vaak gebruikt voor vee en mensen, maar dodelijk voor gieren. Gieren krijgen het middel binnen als ze dode dieren eten die ermee zijn behandeld. Door Diclofenac kristalliseert al hun immens zure urinezuur in het lichaam en die kristallen bedekken de organen. Dit is al bekend sinds 2003.

Hoe bestáát het, hoe ís het mogelijk, dat met deze kennis het gebruik van Diclofenac in 2013 toch werd toegestaan in onder meer Spanje (90% van de Europese gieren) en Italië? Hoe schrijnend, dat de Europese gieren willens en wetens hetzelfde lot moeten ondergaan als die van Azië.

De miljoenen gieren van India, Nepal en Pakistan zijn in een periode van 25 jaar namelijk bijna uitgestorven (99% afname) door het eten van kadavers met Diclofenac. Niet voor niets werd het gebruik ervan daar verboden. Waarom is het dan toegestaan in Europa? Vogelbescherming vindt het onvoorstelbaar en onaanvaardbaar.

Giftig lokaas om roof- en knaagdieren mee te doden, is naast Diclofenac een tweede gevaar dat op de loer ligt voor de Europese gieren. De boeren in Zuid-Europa gebruiken namelijk regelmatig herbiciden en insecticiden om dergelijk aas te vervaardigen. Het gebruik op deze manier is natuurlijk illegaal, maar de middelen zelf niet, dus deze praktijken zijn moeilijk tegen te gaan. Gieren krijgen het gif binnen door het eten van de kadavers.

Een complicerende factor daarbij, is dat de boeren vaak niet rouwig zijn om gieren als bijvangst. Ze zijn-onterecht-bang dat hun vee gevaar loopt.

Een relevant zijpaadje voor dit verhaal, is dat de steenarend in Noord-Europa te maken heeft met precies dezelfde bedreigingen als de gieren van Zuid-Europa. Ook de steenarend is gevoelig voor Diclofenac, want het zijn opportunisten die kadavers eten als het zo uitkomt. En ook de steenarend heeft te vrezen voor veehouders die angst hebben voor hun vee, die zelfs zo ver willen gaan de dieren af te schieten. Reden te meer om de gierenproblemen in Europa aan te pakken, daar is ook de steenarend bij gebaat.

De Europese gieren zijn te redden. Daar is om te beginnen een verbod op Diclofenac voor nodig. Dat is te realiseren, helemaal omdat er een goed en veilig alternatief is: Meloxicam. Gelukkig zijn we - mede dankzij de vele mensen die afgelopen jaar de petitie van Birdlife International hebben getekend - inmiddels een eindje op weg om dat voor elkaar te krijgen.

Het Europees Geneesmiddelen Agentschap heeft eind 2017 het risico van Diclofenac bevestigd en toegegeven dat alleen een verbod dit risico helemaal zou elimineren. Het is nu aan de Europese Commissie om te beslissen of ze dit middel in heel Europa gaat verbieden voor de veeteelt. Op de website van de Vulture Conservation Foundation, staat hoe u die besluitvorming zelf een beetje kunt sturen.

Om het gebruik van giftig lokaas tegen te gaan, is onze Birdlife partner in Spanje (SEO) hard bezig om de boeren te informeren en bewust te maken van de onmisbaarheid van gieren, maar dat is een lang en lastig traject. SEO heeft inmiddels gelukkig voor elkaar gekregen dat de Spaanse overheid inzet op het stoppen van deze illegale activiteiten.

Niet alleen in Europa, maar ook in Afrika en Azië zitten de gieren in een penibele situatie. Om de neuzen één kant op te krijgen, van alle landen waar gieren voorkomen, heeft Birdlife International een actieplan opgesteld: het Multi-species Action Plan for African-Eurasian Vultures (Vulture MsAP). Het is nogal een mond vol, maar dat komt omdat alle gevaren, voor alle giersoorten in alle landen benoemd zijn, inclusief maatregelen die de regeringen kunnen treffen. Het plan heeft een ambitieuze deadline: 2029 wordt het jaar waarin we het herstel van de gieren gaan vieren.

Verder helpt het bij de bescherming van gieren enorm als ze een betere reputatie krijgen, want de meeste mensen denken bij gieren aan lelijke, onbeduidende lijkenpikkers. Maar het tegengestelde is waar:

Gieren voorkomen dat ziektes zich verspreiden. Gieren voorkomen dat andere aaseters plagen vormen (denk aan ratten en verwilderde honden). Gieren besparen enorm veel geld, omdat karkassen anders door mensen geruimd moeten worden. Gieren zijn een totaal onmisbare schakel in het ecosysteem en mensen krijgen enorme problemen als gieren uitsterven.

Daar kunt u wat betekenen. Helpt u mee om deze boodschap te verspreiden? Op verjaardagen? Via sociale media? Misschien wel als professional?