De wespendief weet van wanten

Een paar jaar geleden belandde ik tijdens een fietstocht half mei op de landtong bij Fort Pannerden, tussen de Waal en het Pannerdensch Kanaal in. Een forse roofvogel zeilde vrij laag over me heen, vrijwel meteen gevolgd door een tweede. Ik kon hem goed zien, het was onmiskenbaar: een wespendief. De vrij lange vleugels en staart met drie duidelijke dwarsbanden, de uitstekende ‘duivenkop’ en de typische manier van vliegen, met enkele vleugelslagen en dan weer zweven, lieten geen andere conclusie over. Zelfs het gele oog kon ik onderscheiden. In het uur dat ik ben blijven wachten, volgden er nog 26, allemaal in noordoostelijke richting, soms met z’n tweeën of drieën, soms individueel. Eigenlijk was het één grote groep.

Wespendieven broeden vooral in bossen met wat open plekken. Die hebben we in Nederland met name in het midden en oosten. Op de trek kun je ze echter overal tegenkomen. In het najaar (eind juli tot half september) trekken ze van Europa naar tropisch Afrika om daar te overwinteren. In het voorjaar (eind april tot begin juni) trekken ze weer terug naar hun broedgebieden. Boven Nederland zien we ze vaak als ze op doortrek zijn van of naar broedgebieden in Scandinavië.

Wespendieven zijn minder zeldzaam dan je denkt, maar een alledaagse verschijning zijn ze zeker niet. Bovendien zijn ze dus maar een korte periode in Nederland aanwezig. Vaak zien we wespendieven over het hoofd, want ze lijken best wel op buizerds, al zijn ze daar niet direct aan verwant. En net als buizerds vertonen wespendieven een grote variatie in het verenkleed. Wil je zeker weten dat je een wespendief hebt gezien en geen buizerd, lees dan dit verhelderende artikel.

Wespendieven hoor je maar zelden. Maar in juli en augustus zijn ze wat rumoeriger. Sommige mensen horen een maaimachine in de ‘mechanische’ roep, een eindeloze ‘tuk-tuk-tuk-tuk’-ratel die uitsluitend bij het nest te beluisteren is. Daar laten de jongen duidelijk blijken dat ze nog lang niet verzadigd zijn. In de lucht zijn ze ook te betrappen op een klaaglijk fluitend ‘flieuwen’ – heel anders dan het gemiauw van buizerds – vaak urenlang en op grote hoogte. Soms laten ze daarbij een vlinderachtige vlucht zien, dat zijn meestal vogels die niet broeden. En daarna wordt het weer tien maanden stil.

Wespendieven eten bijna uitsluitend larven van wespen, bijen en hommels, maar soms ook andere insecten, muizen, een hagedisje of een kikker. Ze kunnen roerloos op een tak de vlucht van wespen gadeslaan om die uiteindelijk naar hun nest te volgen. Het is een spectaculair gezicht als ze daarna met een honingraat in de poten naar hun eigen nest vliegen, al zullen de wespen daar anders over denken. Zowel de poten (stevige schubben, die dicht op elkaar liggen) als de veren op de kop (ook stevig en dicht op elkaar liggend) zijn erop aangepast om wespensteken te voorkomen.

Omdat hun belangrijkste voedsel hier in de winter onmogelijk te vinden is, brengen ze deze periode logischerwijs in tropisch Afrika door. Ze komen daarom ook niet vroeg in het seizoen terug, want er zijn dan toch nog geen bijen en wespen. Eigenlijk zijn ze dus niet alleen wespendieven, maar ook bijeneters, al is die naam bestemd voor een familie van andere prachtige vogels, die op hun beurt ook wespen eten. Daarom zijn die bijeneters dan ook weer net zo goed wespendieven… Laten we het niet moeilijker maken dan het is: de roofvogel wespendief steelt hier de show. En die mag er wezen, ga nu naar hem op zoek!