Woudaap
Little Bittern, Ixobrychus minutus - Reigers (Ardeidae)
Rode lijst
Woudapen zijn kleine moerasvogels die leven van visjes, amfibieën en insecten. Ze broeden in dichte rietkragen en ruigtes met wilgen en biezen, en zijn daarin moeilijk waar te nemen. Woudapen leiden een zeer verborgen leven. Een ontmoeting met een woudaap is een zeldzame aangelegenheid. In vlucht is met name een mannetje woudaap opvallend: een zwarte rug en vleugels met blonde lichtgele dekveren zijn zeer karakteristiek en verwarring met een andere soort is dan ook vrijwel uitgesloten.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Zeer kleine reiger die erg verborgen leeft. In het voorjaar is met enig geduld de 'zang' te horen. Klautert door het riet en kruipt bij onraad terug het riet in. Vliegt met snelle, rukkende vleugelslagen. Adult mannetje in voorjaar bont gekleurd met zwarte kruin, rug en slagpennen, blonde dekveren die grote vleugelvlek vormen in zit, oranje borst met brede lichtgele strepen en grijze oorstreek en zijhals. Felrode snavel in baltskleed. Vrouwtje zelfde patroon, maar egalere bruine kleuren en zwarte veren met dunne lichte randen. Jonge vogels bruin gestreept met lichtbruine vleugels, zwarte kruin en geelbruine snavel.
Geluid
Baltsroep een vérdragend, bedompt “wróh”, lijkt op het blaffen van een grote hond in de verte.
27-38 cm, spanwijdte 40-58 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Nestelt van mei - juli, doorgaans alleen maar soms bij elkaar in de buurt (30-100 m afstand) in geschikt habitat. Nest met 2-9 eieren wordt gebouwd in rietachtige vegetatie. Jongen worden na 16-21 dagen geboren en zijn na 25-30 dagen vliegvlug.
Leefgebied
Woudapen leven in dichte riet-, lissen- en lisdoddevegetaties, die de overgang vormen van min of meer open water naar verlandingsmoeras.
Voedsel
Bestaat in Nederland voornamelijk uit waterinsecten (kevers, wantsen, libellenlarven), maar eet ook kikkers, salamanders, spinnen, wormen en kleine vissen.
Vogeltrek
Trekt naar zuidelijke helft van Afrika, terwijl sommige populaties in Noord-Afrika en het Midden-Oosten zeer weinig trekken. Vliegt normaliter 's nachts, in groepen tot 150 vogels, maar ook enkele keren massale trek waargenomen in Noord-Sinaï van duizenden vogels. Vliegt Arabië en de Sahara over in een breed front. Terugtrek begint in maart en komt aan in Nederland eind april - begin mei.
Verspreiding en aantal
uiterst schaarse broedvogel | wegtrekkend
Tot de jaren vijftig in ieder geval honderden broedparen, maar sindsdien hard achteruitgegaan, tot 1990. Sindsdien stabiel aantal broedparen waardoor de soort in zeer laag aantal standhoudt in Nederland.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 25-50 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Lepelaarsplassen, Flevoland.
In Europa
Broedt in Zuid-, Midden- en Oost-Europa en verder oostwaarts tot in Kazachstan.
Meer informatie
Bescherming
De woudaap staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels als 'ernstig bedreigd'. De afname van de woudaap heeft onder andere te maken met verdwijnen en door recreatie en watervervuiling ongeschikt raken van het broedbiotoop. Toch is dit niet de belangrijkste reden; die is gelegen in lange periodes van droogte in de Sahara en Oost-Afrika. Mocht de situatie in Afrika verbeteren, dan zal voldoende geschikt broedbiotoop in onze streken aanwezig moeten zijn. De aantallen woudapen fluctueren met de hoeveelheid neerslag in het overwinterings- en broedgebied. Eutrofiëring, tegennatuurlijk peilverloop en gebrek aan dynamiek zorgen voor onvoldoende ontwikkeling van jonge verlandingsvegetaties in moerassen en verandering in voedselaanbod.
Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat kunt u doen
Om de soort weer een goede kans te geven in Nederland moet het areaal leefgebied worden vergroot en moet dat goed worden beheerd met een natuurlijk peilverloop en goede waterkwaliteit.
Meer weten?
Actuele berichten
- De fenomenale woudaap op de foto
- Een bilateraaltje met een woudaap
- Meer schaalgrootte nodig bij natuurinclusief bouwen
- Zomervogels in Hongarije
Downloads
- Beschermingsplan moerasvogels 2000-2004 (pdf, 1.23 Mb)
Wet- en regelgeving
De woudaap is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn woudapen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de woudaap is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
Verschillende broedgebieden van de woudaap zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied op grond van hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. Het gaat om Oostelijke Vechtplassen, Oostvaardersplassen, Rijntakken en Strabrechtse Heide & Beuven. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in onderstaande database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal