Plant een bessenstruik voor blije vogels

De Hedera helix is misschien niet de eerste soort die opkomt bij de gedachte aan bessenstruiken. Toch is het een prachtige vruchtdrager. Het leuke van klimop is dat die lang in het najaar bloeit – tot in november – en dat de bessen in nawinter en voorjaar rijp zijn. Merels, houtduiven en spreeuwen zijn dol op de blauwzwarte bessen. En de nectarrijke bloemen trekken veel insecten als bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders, tot laat in het najaar. Als de klimop een mooie dichte haag vormt, is het ook nog eens een uitstekende broedplek voor merels en heggenmussen. Snoeien is wel nodig bij deze snelle groeier, maar doe dat bij voorkeur buiten het broedseizoen.

De naam verraadt het al, lijsterachtigen zijn dol op de oranje bessen van deze hoge struik die in augustus en september rijp zijn. Merels, koperwieken en kramsvogels smullen ervan, maar ook spreeuwen komen graag even langs. Als de lijsterbes de ruimte krijgt en op de juiste plek staat – liefst een zandige bodem – kan hij uitgroeien tot een gracieuze boom van negen meter hoog. Ook de geveerde bladeren en de bloemen zijn de moeite waard. In mei en juni lokken de witte bloemen veel insecten als bijen en kevers.

De vuurdoorn is een mooie, groenblijvende struik die vaak tegen een muur wordt geplaatst. Veel eisen stelt hij niet. Eén tegel eruit, aarde en struik erin en hij groeit al gauw de hemel in tot wel vijf meter hoogte. Ook als haag kan hij goed, want de struik laat zich eenvoudig snoeien. Door de dichte takken met doorns is het een ideale schuil- en broedplek voor veel vogels, zoals merels, winterkoningen en heggenmussen. En in najaar en winter lokt hij met zijn oranjerode bessen spreeuwen en merels. Ook wintergasten als koperwieken, pestvogels en kramsvogels pikken graag een besje mee.

De bloesems in het voorjaar zijn niet te missen; de zoete geur van de grote witte bloemschermen ruik je al op afstand. Sommige mensen maken er pannenkoeken mee – wat lekker is – maar de keerzijde is dat je geen bessen krijgt in het najaar. En dat is jammer, want dan loop je de vogels mis. Vooral spreeuwen en zwartkoppen zijn er dol op. Zoals veel insecteneters schakelen ook zij over op bessen in najaar en winter. De pitjes die ze uit- poepen kunnen eenvoudig kiemen, de vlier stelt weinig eisen aan de bodem.

Een heel algemene struik, de meidoorn, die je veel treft in bermen en bossen. Geliefd bij vele vogels, om alle eigenschappen die ze hebben: dichte takken met doorns om in te schuilen en te broeden, en lekkere bessen om te eten van juli tot december. Zwartkop en merel broeden er graag in, en de rode bessen zijn geliefd bij bijvoorbeeld koperwieken en kramsvogels. 
Het is een ideale haagplant, maar ook als solitaire struik of boom – tot acht meter hoog – misstaat hij niet.

De vruchten van de kardinaalsmuts zijn een lust voor het oog: knalroze ‘mutsjes’ met daarin opvallende oranje zaden. Het is bijna jammer dat lijsters, mezen en roodborstjes de bessen komen wegsnoepen. De bonus is dat het blad in de herfst ook uitbundig roze tot rood kleurt. Nog los van kleurrijke vruchten en blad is de struik of boom zelf met zijn luchtige groeivorm ook een aanwinst voor de tuin. Hij is weinig kritisch en gedijt in veel tuinen, mits het niet te droog is.

Met haar uitbundige bloemslingers springt de Rosa canina goed in het oog in het voorjaar. In heggen of langs bosranden tref je deze wilde roos, maar ‘gewoon’ in de achtertuin kan ook goed – de struik stelt weinig eisen aan de bodem. Tal van insecten komen af op de licht geurende, zachtroze of witte bloemen. En in het najaar is het een rozenbottelfeest voor vooral groenlingen en wat minder lijsterachtigen en heel soms pestvogels. De struik is populair bij huismussen als ‘vergaderplek’.

Geen bessen maar noten aan de hazelaar – hazelnoten, wie kent ze niet. Met een beetje mazzel, een rijke oogst, delen zowel vogels als tuineigenaar in het notengeluk. Naast gaaien, boom- klevers en grote bonte spechten komen ook eekhoorns en bosmuizen een nootje meepikken. Het is wel opletten waar je een hazelaar plant, hij staat het liefst in een voedselrijke, vochthoudende bodem op een lichte plek.