Nog steeds veel illegale vogeljacht in Europa

Ooievaars en roofvogels die uit de lucht worden geschoten, zangvogels die ten prooi vallen aan mistnetten en lijmstokken, duiven en kwartels die terechtkomen in klapnetten: illegale jacht op vogels is nog altijd wijdverbreid in Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Tientallen miljoenen vogels eindigen jaarlijks als jachttrofee, in de stoofpot of op de siervogelmarkt.

“Vanaf 2011 hebben landen in deze regio afspraken gemaakt om hier gericht iets aan te doen”, vertelt Willem Van den Bossche, Senior Flyways Conservation Officer bij BirdLife Europe in Brussel. “In 2019 hebben ze, als initiatief onder de Bernconventie – het Europese verdrag voor bescherming van dieren en planten – en de Conventie voor Migrerende Soorten (CMS), een plan ontwikkeld: het Rome Strategic Plan. Daarin spraken ze af dat ze in tien jaar tijd de illegale vogeljacht met de helft zouden terugbrengen. Daar is dus nog weinig van terechtgekomen.”

Het nieuwe rapport nam de praktijken in 46 landen onder de loep, waarvan 23 in Europa en 23 in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Acht van die landen zijn op weg om hun doelstelling te halen, of hadden altijd al een laag niveau van illegale jacht, aldus het rapport. In twaalf landen is de jacht licht afgenomen. In 17 landen is er sinds 2020 niets veranderd – en in negen landen is de trend zelfs negatief. Van de tien landen met de meeste illegale jacht lag er niet één op schema en vertoonden er vier zelfs een verslechtering sinds 2020.

Waarom is het zo moeilijk de illegale jacht terug te dringen? “We hebben hier te maken met mensen die crimineel gedrag vertonen. Die zullen er altijd, overal zijn”, stelt Van den Bossche. “Het Rome Strategic Plan is in principe een vrijwillig plan, dus onder de beide conventies is er formeel geen actie mogelijk. Maar let wel, het gaat hier om vogeljacht die illegaal is in dat land zelf. Bijvoorbeeld omdat het gaat om een bedreigde vogelsoort, of om een vangstmethode of een vangstperiode die niet is goedgekeurd. Daar zouden die landen dus tegen kunnen en moeten optreden. Maar dat gebeurt in de praktijk te weinig.”

In veel landen vinden de autoriteiten de illegale vogeljacht simpelweg geen prioriteit, merkt Van den Bossche op. “Soms is dat ook wel te begrijpen. Bijvoorbeeld omdat er politieke onrust is, of veel armoede.” Vrijwel nergens dient de vogeljacht als noodzakelijke voedselvoorziening, benadrukt hij. “Dat is echt minimaal. Hooguit in bepaalde Afrikaanse landen. In Tanzania worden bijvoorbeeld wel ooievaars gegeten. En in West-Afrika ook wel grutto’s, kemphanen en zomertalingen. Maar over het algemeen hebben mensen andere beweegredenen om vogels te doden.”

Sommige Zuid-Europeanen zijn bijvoorbeeld geïrriteerd door ooievaars op hun dak, vertelt hij. Of ze vinden dat bepaalde vogelsoorten, zoals kraaien en roofvogels, schadelijk zijn voor andere dieren. Daarnaast is er het culturele aspect. Zo zijn in veel zuidelijke landen zangvogeltjes een delicatesse. “Zwartkoppen op Cyprus, ortolanen in Frankrijk”, weet Van den Bossche. “En daar gaat vaak veel geld in om. Vijftig tot honderd euro voor een bordje met een dozijn zwartkoppen. Dan kom je al snel in de criminele sfeer terecht.”

Het vangen, bijvoorbeeld met lijmstokken, is op veel plekken een populair tijdverdrijf, vervolgt hij. “Het is een sport om precies te weten waar je moet zijn voor bepaalde soorten. En dan heb je nog het ‘plezierdoden’: er zijn echt mensen die voor hun lol roofvogels uit de lucht schieten. En op Malta heb je 10.000 jagers die allemaal alle vogelsoorten van Malta in hun taxidermiecollectie willen hebben.”

Toch is er op veel plekken vooruitgang geboekt. “Het gaat heel langzaam, maar er zijn wel degelijk dingen die we kunnen doen om het tij te keren. Met de lokale BirdLife-organisaties zijn we heel gericht aan de gang met educatie, bijvoorbeeld. We vertellen mensen over de vogels, en over hoe slecht het die soorten gaat. Daarvoor werken we ook samen met lokale media. En we verzorgen trainingen voor boswachters en ordediensten.”

Op die manier zijn in sommige ‘beruchte’ landen, met name Cyprus, Kroatië en Griekenland, spectaculaire resultaten bereikt: een forse afname van de illegale vogeljacht. “Maar het probleem is: zodra je daar weggaat, dan komt de illegale jacht vaak terug. De achterliggende redenen, die neem je namelijk niet zomaar weg.”

Zelfs in Noordwest-Europa zijn de praktijken nog altijd algemeen. “In Engeland worden bijvoorbeeld veel blauwe kiekendieven geschoten. En jullie hebben in Nederland een gigantisch probleem met illegale praktijken onder het mom van ‘weidevogelbescherming’: nesten van kraaien, roeken en roofvogels worden vernietigd, nestbomen beschadigd, ze worden vergiftigd en beschoten. En het onderwerp lijkt op dit moment voor jullie regering geen prioriteit.”

Een deel van de oplossing ligt bij de beleidsmakers, benadrukt Van den Bossche. “Het uitgangspunt  moet zijn: zero tolerance, of het nu gaat om een zeearend of om een huismus. Daar moet je landelijk beleid op maken en daar dan ook naar handelen. Maar bovenal moeten we ons afvragen: die mensen die dat dóen, hoe brengen we die op andere gedachten?”

En dan kom je toch weer terug op voorlichting en educatie – van de jagers en hun omgeving, maar ook van lokale autoriteiten en handhavers. “Hoe meer de mensen weten van vogels, van hun rol in ecosystemen, van hoe móói ze zijn, hoe meer ze zich ervoor willen inzetten. Daarom moeten we daarin blijven investeren. Het blijft een kwestie van lange adem, maar: het is ongelooflijk wat een handjevol mensen soms kan bereiken.”