Katten versus vogels

Toch lijken de vele vogelslachtoffers die katten maken er niet voor te zorgen dat populaties van de algemene vogelsoorten op landelijk niveau onder druk staan. Niet voor niets leggen vogels meerdere eieren en broeden veel soorten vaak meerdere keren. Het is een ‘normaal’ verschijnsel dat een groot deel van de jongen niet groot wordt en voortijdig sterft. Bij het leggen van de eieren houden vogels als het ware rekening met predatie door rovers. De kattendichtheid in de stad is natuurlijk wel hoger dan daarbuiten. Tuinvogels worden in de stad wat dat betreft sneller door katten gepakt. Toch gaan de landelijke aantallen van de meeste tuinvogels niet achteruit.

Lokaal kan de predatie door katten een (fors) probleem vormen, zo bleek uit onderzoek van Tilburg University. Loslopende katten in Natura 2000-gebieden kunnen schade toebrengen aan de vogelsoorten waarvoor het gebied is aangewezen als beschermd natuurgebied.

Maar ook buiten ‘beschermde’ gebieden lopen vogels risico. Zeker voor grondbroeders en dan vooral voor vogels waarvoor geschikt leefgebied steeds minder aanwezig is, zoals weidevogels. Die populaties zijn natuurlijk extra vatbaar voor predatie, ook door katten. Hoewel katten dus zeker niet de grootste bedreiging zijn voor de instandhouding van vogels, zijn ze in sommige situaties wél een grote boosdoener.

Zo bleek op Saba in het Caribisch gebied dat verwilderde katten een grote bedreiging vormen voor de roodsnavelkeerkringvogel. Camera’s legden vast dat verwilderde katten de keerkringvogelnesten leegroofden. Op Texel is waargenomen dat katten de jongen van de tapuit roofden, in een van de laatste belangrijke broedgebieden van de tapuit in ons land.

Predatie als geheel is een natuurlijk gegeven, maar huiskatten en verwilderde katten behoren in Nederland niet tot de natuurlijke jagers. Huiskatten zijn immers geen inheemse soorten. Elke kattenbezitter kan zelf bijdragen om de predatie te verminderen of zelfs te voorkomen. Houd uw huisdier(en) het liefst binnen, zeker ’s nachts, rondom kwetsbare natuurgebieden en in het broedseizoen. Wanneer de kat wél buiten loopt, houd dan in de gaten waar.

Het steriliseren van verwilderde katten wordt vaak als optie gelanceerd: de zogenaamde TNR- methode. TNR staat voor Trap-Neutralize-Return. Met deze methode worden katten gevangen, geneutraliseerd (gesteriliseerd/gecastreerd) en daarna teruggeplaatst. Het voorkomt voortplanting maar vermindert de impact op natuur niet omdat de teruggeplaatste dieren blijven jagen. Bovendien moet meer dan 75% van de populatie worden behandeld om effectief een populatie te verkleinen met TNR (Longcore, Rich, & Sullivan, 2009).

Formeel is de kattenbezitter in overtreding wanneer de kat een beschermde diersoort vangt. Dat is het geval op basis van al jaren bestaande wetgeving. Als een kat een vogel pakt, is de eigenaar strafbaar volgens de Wet natuurbescherming art. 3.1. Ook als een kat bijvoorbeeld de straat oversteekt waardoor een bestuurder uitwijkt en schade veroorzaakt, is de eigenaar van de kat aansprakelijk. Slechts weinig eigenaren van katten realiseren zich dat.

In de praktijk is het  erg moeilijk, zo niet ondoenlijk, om hierop te handhaven. De bewijslast ontbreekt vaak. Vogelbescherming pleit om die reden niet voor een verbod om katten los te laten lopen, maar wijzen kattenbezitters wél op hun verantwoordelijkheid, zeker als zij in de buurt wonen van gebieden met veel bedreigde vogels. Een aangelijnde kat kan bijvoorbeeld aanzienlijk minder kwaad dan een loslopende kat.