De zingende velden van Bulgarije

Het begon met een Europese steenpatrijs. Althans, met géén steenpatrijs…

Voor het in 2022 gepubliceerde Handboek Europese vogels, waarvoor ik gedurende 6 jaar de beeldselectie rond probeerde te krijgen, ontbraken enkele jaren voor het verschijnen nog goede foto’s van deze zelden geziene en nog minder vaak (goed) gefotografeerde patrijs. Nergens is deze vogel algemeen. Ze staan hoofdzakelijk als een alpine soort te boek en komen vooral hoog op steile (rots)hellingen voor.

Een goede plek om ze zelf te fotograferen was ik nog nooit tegengekomen, maar tijdens een online zoektocht stuitte ik op een verslag van een fotohut voor steenarenden in Bulgarije. Tijdens het wachten op de arend hadden fotografen een clubje steenpatrijzen goed kunnen vastleggen. De steenpatrijzen bleken af en toe op een bergrichel te lopen waar de hut zich ook bevond. Ik zag gelijk mogelijkheden en nam contact op met de eigenaar van de fotohut.

Mijn verzoek om specifiek voor de steenpatrijs de hut te bezoeken vond de gids redelijk vreemd, maar hij wilde nadat het steenarendenseizoen was afgelopen wel een poging wagen. Zo bevond ik mij enkele maanden later, begin april, met een tas voorjaarskleren in Bulgarije.

Door drukte had ik me niet echt kunnen inlezen over wat me er te wachten stond. Zo was ik ervanuit gegaan dat het hier in het voorjaar al warm zou zijn. Het lag toch naast Griekenland? Niets bleek minder waar, de fotohut lag dan ook in het berggebied Anti-Balkan (Sredna Gora) waar we vanuit Sofia zo inreden. Dat Bulgarije zulke hoge bergen had, was me tijdens aardrijkskunde blijkbaar volledig ontgaan. Bovendien was er een dik pak sneeuw gevallen, niet echt het warme voorjaarsweer dat ik verwachtte.

De lokale gids was ook door de lage temperatuur en de dikke laag sneeuw verrast, waardoor we veel te koud gekleed de eerste ochtend de hut ingingen. Tot op het bot verkleumd kwamen we tegen het donker er weer uit, zonder ook maar iets te hebben gezien. Niet alleen omdat door de sneeuwlaag de vogels naar lagergelegen gebieden waren geduwd, ver beneden de hut, maar ook omdat ik niet onder de spaarzame dekens uit wilde komen. Zodra ik mezelf uit mijn kampeerstoel oprichtte om uit het kijkgat te kijken of er iets voor de hut bevond, begonnen al mijn ledenmaten ongecontroleerd te beven, zo koud was het.

De volgende dag was het niet veel beter, ondanks dat ik al mijn meegebrachte kleren had aangetrokken en we ondertussen beschikte over een Bulgaarse voetenwarmer. Een soort mobiele kookplaat op de grond, met een 20-tal waxinelichtjes eronder. Hoogtepunten van deze 10 uur afzien bleken de waarnemingen van een grote lijster en een zwarte roodstaart. Het dikke pak sneeuw maakte het een kansloze missie om steenpatrijzen te fotograferen. Dit ging ik mezelf niet nog een keer aandoen.

Tijdens het avondeten in een restaurant in het prachtige authentieke dorpje Koprivshtitsa werd na mijn aandringen een alternatief plan gesmeed om toch wat mooie foto’s te kunnen maken. De gids wist een tamme baltsende man auerhoen. De plek was in een ander berggebied op een paar uur rijden en vervolgens een paar uur lopen. Dat klonk veel beter. Een vriendin van de gids was aan tafel aangeschoven en ging graag mee.

Er moest onderweg nog wel een stop worden gemaakt om winterschoenen te kopen. Mijn hardloopschoenen waren niet geschikt om urenlang door te sneeuw te ploegen. Uiteindelijk stonden we ’s middags oog in oog met een zeer assertieve baltsende man auerhoen en de ‘vriendin van’ werd gedurende enkele jaren mijn vriendin.

De jaren daarna kwam ik regelmatig voor langere tijd in Bulgarije. Vooral in het rurale gebied in het noordwesten van het land. In de winter bruut koud, desolaat en verstoken van vogels. Maar in het voorjaar transformeerde het resoluut naar een akkervogelparadijs. De uitgestrekte velden rondom het dorp zaten vol vogels, zoals grauwe gorzen, duinpiepers en patrijzen, maar ook vlogen er veel bijeneters rond. In de struiken rond de velden broeden grauwe klauwier en sperwergrasmus. Verder naar het oosten kwamen zelfs kleurrijke zwartkopgorzen voor. De dorpen zelf zaten ook bomvol vogels. Niet alleen vele huismussen, zwaluwen en spreeuwen, maar in de parkjes broeden ook soorten als sperwergrasmus en draaihals.

Wat de meeste indruk op mij maakte, was de ongelofelijke hoeveelheid insecten. Naast vele prachtige dagvlinders was het een continu gezoem van talloze hommels en bijen, en het getjirp en geratel van ontelbare krekels en sprinkhanen. Het contrast kon niet groter zijn met wat helaas het nieuwe normaal in Nederland is geworden.

Een aantal jaren later inventariseerde ik een voorjaar lang weidevogels in Zuid-Holland. Staand voor een uitgebreid stuk kruidenrijk hoog opgaand grasland, aan het einde van het voorjaar, werd het me pijnlijk duidelijk. Zelfs in natuurgebieden in Nederland staat het insectenleven er slecht voor. Er vlogen boven het grasland enkele vlinders en je hoorde wel krekels en sprinkhanen, maar niet de symfonie die het gebied ooit had gekend en waarvoor je nu naar landen als Bulgarije moet afreizen.

In een prachtig uitgestrekt kruidenrijk grasveld, aan de rand van hetzelfde dorpje Koprivshtitsa, waadde op een mooie zomeravond een krekel scheppende ooievaar door het hoge gras. Met elke schep van de snavel gingen meerdere krekels en sprinkhanen naar binnen. Dat leek me de moeite waard om vast te leggen en ik probeerde een lager standpunt te vinden voor de best mogelijke foto.

Bij elke stap die ik zette, sprong een wolk van krekels en sprinkhanen alle kanten op. Het hele veld maakte geluid. Ongekend! Ik was zo onder de indruk dat ik vergat om een foto van de ooievaar te maken.

Bewegingsloos liet ik de samenzang van de ontelbare krekels in het veld lange tijd op me inwerken, in de wetenschap dat ik zoiets in Nederland nog nooit had meegemaakt en, gezien de stand van onze insecten, waarschijnlijk ook nooit zal gaan meemaken. Zingende velden, ze bestaan in Europa nog. In Bulgarije.

En de steenpatrijs? Die heb ik nog steeds niet gezien. De benodigde beelden in het Handboek hebben we uiteindelijk via andere wegen kunnen verkrijgen. Uiteindelijk komt alles goed.

Het volgende blog gaat over koninklijk bezoek tijdens het vogels kijken.