Amersfoort wil een basiskwaliteit natuur in de stad

Welke planten kun je planten als je welke vogels wilt plezieren? Dat is in één zin de vraag achter de nieuwe website vogelrijkestad.nl. Vogels hebben voedsel nodig, maar ook veiligheid en een plek om te broeden (voortplanting). Bij al die functies spelen planten en struiken vaak een hoofdrol. Op de nieuwe website worden ze aan vogels gekoppeld. Dus, wil je de huismus plezieren met voedsel? Denk dan onder andere aan zonnebloem of zwarte toorts. En zet je beemdkroon in de tuin? Dan zullen onder meer heggenmus en winterkoning dat kunnen waarderen. Wil je nestgelegenheid bieden aan boomklever of houtduif? Denk aan de haagbeuk.

“De plantenlijsten en de vogellijsten van vogelrijkestad.nl zijn een bijzonder handig hulpmiddel.” Dat vindt Gideon Vreeman, de stadsecoloog van de gemeente Amersfoort. “Ze zijn niet alleen handig voor particulieren die iets in hun tuin willen doen voor vogels, maar ook voor gemeenten die de biodiversiteit in de stad willen stimuleren.”

Zelf ontwikkelde Vreeman voor zijn gemeente een lijst met 33 zogeheten gidssoorten – verschillende planten en dieren – die sinds begin dit jaar een spil vormen in het groene beleid van de stad. “Eigenlijk is de lijst van de vogelrijke stad daar een prachtige aanvulling op”, vindt hij.

Uitgangspunt bij het kiezen van de 33 Amersfoortse gidssoorten was de Basiskwaliteit Natuur. Dat concept is door Vogelbescherming op de kaart gezet en breed omarmd door veel partijen als minimale voorwaarde voor het voortbestaan van gewone plant- en diersoorten, zowel in de stad, als op het platteland. “Die basiskwaliteit hebben we vertaald in verschillende ambassadeurs voor de ecologische kwaliteit van de landschappen in en rond Amersfoort en vervolgens in de eisen die die soorten aan hun omgeving stellen”, legt Vreeman uit.

Dat zulke aandacht voor Basiskwaliteit Natuur hard nodig is, bleek ook uit de Balans van de Leefomgeving die het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) recent heeft uitgebracht. PBL concludeert dat in slechts 9 procent van het agrarisch gebied en 10 procent van het bebouwd gebied de basiskwaliteit ‘hoog’ is. Anders gezegd: in 90 procent van het bebouwd gebied zitten we dus onder die hoge basiskwaliteit die eigenlijk overal aanwezig zou moeten zijn.

De 33 gidssoorten in Amersfoort zijn veel meer dan zomaar een verlanglijstje van de stadsecoloog. “Ze hebben echt een vaste plek gekregen in de gemeentelijke beleidsplannen”, bezweert Vreeman. “Daarmee is natuurlijk niet gezegd dat het in Amersfoort ineens alleen maar om biodiversiteit draait, maar het ecologisch belang heeft wel een volwaardige plek gekregen in ruimtelijke ontwikkelingen. Zo is er een goede afweging te maken met andere belangen zoals parkeren, infrastructuur en woondichtheid.”

Op sommige momenten kunnen de wensen van de groene gidssoorten ook botsen met andere eisen aan de omgeving. Zo zijn in het verleden veel struiken verdwenen om bewoners meer gevoel van veiligheid te geven in de stad. Vreeman: “Maar als we in het ontwerp van de omgeving daar wat beter over nadenken, kunnen we best losse groepen struiken plaatsen, verlaagd in een wadi, of alleen maar aan één kant van een fietspad, zodat het gevoel van veiligheid gediend wordt, maar ook de behoeften van de natuur.”

De eisen die de verschillende gidssoorten aan hun omgeving stellen, heeft Amersfoort uitgewerkt op verschillende schaalniveaus: van de hogere schaal van het buitengebied aan de randen van de stad, tot de tuintjes van individuele bewoners. Vreeman: “Op de grotere schaalniveaus hebben landschapsarchitecten en planologen nu een handvat om bijvoorbeeld te weten hoe breed een verbindingszone tussen twee groene gebieden moet zijn, of hoe hoog een brug over een waterloop moet zijn om een ongehinderde passage van ijsvogels mogelijk te maken. Ook bij de ontwikkeling van de nieuwe wijk Bovenduist hebben de 33 gidssoorten nadrukkelijk een plek gekregen in de plannen.”

Vreeman is er trots op dat het idee van de 33 gidssoorten nu al een vaste waarde zijn in het denken en het doen van de gemeentelijke politiek en de beleidsmakers. “Het heeft wat dat betreft geen enkele zin om te ‘drammen’ met groene ideeën. Wat wel helpt is om mensen mee te nemen in je enthousiasme voor natuurbeleid. Als je als gemeenteambtenaar zowel een projectontwikkelaar als een bewoner mee kunt krijgen in jouw streven naar het heerlijke gekwetter van een groep huismussen op een dakrand, dan heb je de eerste grote stap al gezet. Dan kun je vervolgens gaan kijken welke onlosmakelijke eisen daarbij horen. In Amersfoort kunnen we dat nu dus met de randvoorwaarden voor de gidssoorten. En naast de hoeveelheden beplanting, kan iedereen in zijn eigen omgeving vanaf nu dus ook kijken welke planten je aan welke vogels kunt koppelen in een vogelrijke stad.”