Navigatie overslaan
Waterspreeuw / Elwin van der Kolk

Waterspreeuw

White-throated Dipper, Cinclus cinclus - Waterspreeuwen (Cinclidae)

Waterspreeuwen zijn strikt gebonden aan oevers van zoet water, in de broedtijd aan heldere beken en riviertjes. Alles aan deze vogel is aangepast aan een nat leven. Onder water gebruiken waterspreeuwen vleugels en poten om zich voort te bewegen. Hun ogen schermen ze af met een transparant membraan. De voorkeur gaat uit naar wateren met een stenige bodem. In Europa komen twee ondersoorten voor: In Midden-Europa leeft C. cinclus aquaticus (roodbuikwaterspreeuw), in Ierland en Groot-Brittannië weer andere ondersoorten. In Noord-Europa leeft C. cinclus cinclus, de nominaatvorm (zwartbuikwaterspreeuw).

Waterspreeuw / Agami

Herkenning

Onmiskenbare soort. Zeer compacte vogel, met korte staart en vleugels, en spitse insectenetersnavel. Grotendeels zwart (donkergrijs met zwarte veerranden) met witte borst en keel, donkerbruine pet en zwarte buik (zwartbuikwaterspreeuw). De continentale ondersoort aquaticus (roodbuikwaterspreeuw) heeft een meer (bruin)rode buik.

Geluid

Zang is een prevelende combinatie van rauwe klanken en fluittonen. Roep is een scherp hard "dziitt dzitt!"


18 cm

Deze soort lijkt op:

Eropuit met MijnVogelvinder.nl

MijnVogelvinder heeft wat te bieden voor alle soorten vogelaars: beginnend, gevorderd of prof. Deze handige vogelwegwijzer vertelt je welke soorten je tijdens het wandelen of fietsen kunt tegenkomen en waar je op moet letten om ze daadwerkelijk te zien. Hoe leuk is het om tijdens een wandeling erachter te komen dat de appelvink met zijn snavel wel een drukkracht van 50 kilogram kan uitoefenen?

Meer over MijnVogelvinder

MijnVogelvinder appelvink

Leefwijze

Broeden

Eileg begint op de Britse eilanden in februari tot en met juni, in Midden-Europa medio maart-mei; Noord-Europa eind maart-begin juni. Heeft één of twee legsels per jaar (soms 3) met meestal 5 eieren, soms 3-8. Broedduur 15-18 dagen. Bouwt een compact en rond nest meestal op gebouwen en in oevers vaak boven (of achter) snelstromend water. De waterspreeuw broedt graag in nestkasten. Man en vrouw bouwen nest. Alleen het vrouwtje zit op de eieren. Afhankelijk van de regio zijn de jongen vliegvlug na gemiddeld 22 -23 dagen (maar met enige spreiding). Hierna worden de jongen nog 1 à 2 weken gevoerd door beide ouders.

Leefgebied

Komt nagenoeg uitsluitend voor langs snelstromende, ondiepe, zuurstofrijke waterlopen met stenige bodem en oevers. In de winter soms ook langs stilstaand water (slootjes) en op stenige oevers van grote meren.

Voedsel

Eet (larven van) ongewervelden die in het zuurstofrijke, snelstromende water leven (haften, steenvliegen, kreeftjes, waterpissebedden en andere ongewervelden). Foerageert door onder water te duiken en te zwemmen met poten en vleugels. Vindt zijn voedsel vaak door steentjes en kiezels om te draaien

Vogeltrek

Door zijn vorm (korte vleugels, compact lichaam) is de waterspreeuw geen goede vlieger en legt doorgaans dus ook geen grote afstanden af. Toch verschijnen met enige regelmaat waterspreeuwen in Nederland die uit Scandinavië komen. Over de trek is verder niet veel bekend, ook niet of die weer-gerelateerd is.

Cursus Vogels in Nederland

In deze gratis online vogelcursus voor beginners leer je in tien vogellessen veel vogels en hun geluiden herkennen. Van tuinvogels, bosvogels, weidevogels en watervogels tot vogels van het waddengebied. Met handige tips, filmpjes en ezelsbruggetjes om vogels te leren kijken en vooral van vogels te genieten.

Camilla Dreef & Nico de Haan

Schrijf je in

Nico de Haan en Camilla Dreef

Verspreiding en aantal

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

In het verleden heeft de waterspreeuw (continentale ondersoort roodbuikwaterspreeuw) regelmatig gebroed in Nederland. Af en toe broedt er nog steeds een paar in Zuid-Limburg.

Aantallen in Nederland

Aantal broedparen 3-4 (in 2020)
Geschat maximum aantal overwinteraars 1-5 (in 2013-2015 )
Doortrekkers zeldzaam (in 2008-2012)

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

In de winter in de Amsterdamse Waterleidingduinen, in het voorjaar Zuid-Limburg.

In Europa

In Europa komen diverse ondersoorten van de waterspreeuw voor. In Nederland zijn er twee te zien, de roodbuikwaterspreeuw die je ook in aantreft op de Britse eilanden en in Midden-Europa tot aan Italië. In Noord-Europa leeft C. cinlus cinclus, de nominaatvorm. Het broedgebied van de roodbuikwaterspreeuw, raakt aan Zuid-Limburg. De nominaat, zwartbuikwaterspreeuw, is in de winter een schaarse bezoeker van waterwingebieden in de duinen en enkele andere plekken met snelstromend helder water dat niet dichtvriest.

Meer informatie


Bescherming

Het voorkomen (of liever het ontbreken) van waterspreeuwen in Nederland hangt sterk samen met de zeer geringe beschikbaarheid van geschikte leefgebieden. Snelstromend, zuurstofrijk water met stenige oevers en bodem is bijzonder schaars.

Wat kun jij doen

Overheden en natuurbeheerders kunnen zich sterk maken voor een betere waterkwaliteit en het vrijuit meanderen van beken, zoals het project van ARK in Zuid-Limburg.

Meer weten?

Actuele berichten

Vogelbescherming Optiek

Ruime sortering, hoge kwaliteit in alle prijsklassen, 40 jaar expertise en persoonlijk advies in de winkel in Zeist. Ons enthousiaste en deskundige winkelteam demonstreert graag de verschillende modellen en mogelijkheden, zodat je zelf kunt vergelijken en op je gemak je keuze kunt maken. Én je steunt het werk van Vogelbescherming.

Bekijk Vogelbescherming Optiek

Wet- en regelgeving

De waterspreeuw is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn waterspreeuwen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de waterspreeuw is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.

Algemene regels

De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:

  • het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
  • het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
  • het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
  • het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
  • het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).

Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).

Bijzondere regels

Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen op grond van de Wet natuurbescherming. De soort komt slechts in beperkte mate in Nederland voor.

Meer weten?

© Foto's: AGAMI   © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk   © Video's: Natuur Digitaal