Waterspreeuw
White-throated Dipper, Cinclus cinclus - Waterspreeuwen (Cinclidae)
Waterspreeuwen zijn strikt gebonden aan oevers van zoet water, in de broedtijd aan heldere beken en riviertjes. Alles aan deze vogel is aangepast aan een nat leven. Onder water gebruiken waterspreeuwen vleugels en poten om zich voort te bewegen. Hun ogen schermen ze af met een transparant membraan. De voorkeur gaat uit naar wateren met een stenige bodem. In Europa komen twee ondersoorten voor: In Midden-Europa leeft C. cinclus aquaticus (roodbuikwaterspreeuw), in Ierland en Groot-Brittannië weer andere ondersoorten. In Noord-Europa leeft C. cinclus cinclus, de nominaatvorm (zwartbuikwaterspreeuw).
Snel naar informatie over:
Herkenning
Onmiskenbare soort. Zeer compacte vogel, met korte staart en vleugels, en spitse insectenetersnavel. Grotendeels zwart (donkergrijs met zwarte veerranden) met witte borst en keel, donkerbruine pet en zwarte buik (zwartbuikwaterspreeuw). De continentale ondersoort aquaticus (roodbuikwaterspreeuw) heeft een meer (bruin)rode buik.
Geluid
Zang is een prevelende combinatie van rauwe klanken en fluittonen. Roep is een scherp hard "dziitt dzitt!"
18 cm
Beleef de Lente live
Leefwijze
Broeden
Eileg begint op de Britse eilanden in februari tot en met juni, in Midden-Europa medio maart-mei; Noord-Europa eind maart-begin juni. Heeft één of twee legsels per jaar (soms 3) met meestal 5 eieren, soms 3-8. Broedduur 15-18 dagen. Bouwt een compact en rond nest meestal op gebouwen en in oevers vaak boven (of achter) snelstromend water. De waterspreeuw broedt graag in nestkasten. Man en vrouw bouwen nest. Alleen het vrouwtje zit op de eieren. Afhankelijk van de regio zijn de jongen vliegvlug na gemiddeld 22 -23 dagen (maar met enige spreiding). Hierna worden de jongen nog 1 à 2 weken gevoerd door beide ouders.
Leefgebied
Komt nagenoeg uitsluitend voor langs snelstromende, ondiepe, zuurstofrijke waterlopen met stenige bodem en oevers. In de winter soms ook langs stilstaand water (slootjes) en op stenige oevers van grote meren.
Voedsel
Eet (larven van) ongewervelden die in het zuurstofrijke, snelstromende water leven (haften, steenvliegen, kreeftjes, waterpissebedden en andere ongewervelden). Foerageert door onder water te duiken en te zwemmen met poten en vleugels. Vindt zijn voedsel vaak door steentjes en kiezels om te draaien
Vogeltrek
Door zijn vorm (korte vleugels, compact lichaam) is de waterspreeuw geen goede vlieger en legt doorgaans dus ook geen grote afstanden af. Toch verschijnen met enige regelmaat waterspreeuwen in Nederland die uit Scandinavië komen. Over de trek is verder niet veel bekend, ook niet of die weer-gerelateerd is.
Cursus Vogels in Nederland
Verspreiding en aantal
In het verleden heeft de waterspreeuw (continentale ondersoort roodbuikwaterspreeuw) regelmatig gebroed in Nederland. Af en toe broedt er nog steeds een paar in Zuid-Limburg.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 3-4 (in 2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 1-5 (in 2013-2015 ) |
| Doortrekkers | zeldzaam (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
In de winter in de Amsterdamse Waterleidingduinen, in het voorjaar Zuid-Limburg.
In Europa
In Europa komen diverse ondersoorten van de waterspreeuw voor. In Nederland zijn er twee te zien, de roodbuikwaterspreeuw die je ook in aantreft op de Britse eilanden en in Midden-Europa tot aan Italië. In Noord-Europa leeft C. cinlus cinclus, de nominaatvorm. Het broedgebied van de roodbuikwaterspreeuw, raakt aan Zuid-Limburg. De nominaat, zwartbuikwaterspreeuw, is in de winter een schaarse bezoeker van waterwingebieden in de duinen en enkele andere plekken met snelstromend helder water dat niet dichtvriest.
Meer informatie
Bescherming
Het voorkomen (of liever het ontbreken) van waterspreeuwen in Nederland hangt sterk samen met de zeer geringe beschikbaarheid van geschikte leefgebieden. Snelstromend, zuurstofrijk water met stenige oevers en bodem is bijzonder schaars.
Wat kunt u doen
Overheden en natuurbeheerders kunnen zich sterk maken voor een betere waterkwaliteit en het vrijuit meanderen van beken, zoals het project van ARK in Zuid-Limburg.
Meer weten?
- Sovon Vogelonderzoek Nederland
- Waterspreeuwen zijn geen spreeuwen
- Waterspreeuwen in de Geul
- Roodbuiken en Zwartbuiken: Waterspreeuwen in ons land
Actuele berichten
Vogelbescherming Optiek
Wet- en regelgeving
De waterspreeuw is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn waterspreeuwen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de waterspreeuw is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen op grond van de Wet natuurbescherming. De soort komt slechts in beperkte mate in Nederland voor.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal