Lepelaar

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

Tamelijk zwijgzaam, jonge lepelaars hebben een raspende bedelroep.

• Volwassen vogels in kolonie
• Bedelroep jong

Broeden

De lepelaars in Nederland broeden van eind maart tot en met eind juli, soms eerder. Ze hebben één legsel per jaar van meestal 4 eieren die zo'n 25 dagen worden bebroed. Lepelaars broeden vrijwel overal in gemengde kolonies met reigers, aalscholvers, grauwe ganzen of zilver- en/of kleine mantelmeeuwen. De eieren komen tegelijk uit. Jongen zijn na zo'n 7 weken vliegvlug. Er wordt meestal maar 1 jong groot. Na 3 tot 4 jaar zijn de vogels geslachtsrijp.

Leefgebied

De lepelaar heeft een voorkeur voor dynamische natte milieus, vaak op de overgang van zoet naar zout. Ze broeden daar op eilanden, in duinvalleien en op kwelders, en in het binnenland ook in uitgestrekte moerassen met veel waterriet en wisselend, natuurlijk waterpeil. De soort nestelt veelal op de grond in rietvelden of op kwelders maar in toenemende mate ook in struiken en bomen. Lepelaars vinden hun voedsel lopend in ondiep water, waar ze hun snavel op typische wijze heen en weer bewegen, om zo op de tast allerlei prooidieren te vangen. In de lepelvormige snavel is een soort zeefmembraan aanwezig, waarmee hij door een bundeling van zenuwen, over een ultra-gevoelig eetgereedschap beschikt.

Voedsel

Het voedsel bestaat in het voorjaar vooral uit zoetwaterprooien (onder meer stekelbaars en amfibieën, grotere aquatische insecten zoals libellenlarven en andere ongewervelden). Er wordt dan vooral gefoerageerd in ondiepe poldersloten, oeverzones en moerassen. In het getijdengebied wordt in voorjaar en zomer ook veel gefoerageerd op zoutwaterprooien (onder meer garnaal, jonge platvis). Het voedselgebied strekt zich uit tot op 40 km van de broedkolonie. In de nazomer verzamelt de soort zich in de grote wateren met een gunstig voedselaanbod en veilige rustplaatsen, zoals Lauwersmeer, IJsselmeerkust, Oostvaardersplassen en het Wadden- en Deltagebied.

Vogeltrek

Via de Franse en Spaanse moerassen trekken lepelaars in september/oktober naar de winterkwartieren langs de West-Afrikaanse kust en het gebied ten zuiden van de Sahara. Stapsgewijs trekken de lepelaars naar het zuiden, van moeras naar moeras en leggen per keer steeds ‘slechts’ een paar honderd kilometer af. De meeste lepelaars uit Nederland overwinteren in de Banc d'Arguin samen met 2,5 miljoen steltlopers. Vanaf februari/maart keren ze terug in Nederland.

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

In augustus en september verzamelen zich groepen tot vele honderden lepelaars in het Wadden- en Deltagebied. Bij het Lauwersmeer bijvoorbeeld.

In Europa

De Nederlandse populatie is behoorlijk uniek in Europa; de soort komt behalve in Nederland namelijk vooral voor in Spanje, Hongarije en de Oekraïne. Griekenland en de Oost-Europese landen herbergen ook belangrijke populaties. Door de toename in Nederland ook nieuwe vestigingen in Engeland, Frankrijk, Vlaanderen en Duitsland.

Meer informatie

• BirdLife International

Wat wij doen

Vogelbescherming heeft zich op vele manieren sterk gemaakt voor verbeterd leefgebied van de lepelaar, zoals de Natura 2000-gebieden, en voor bescherming langs de gehele trekweg met projecten in onder meer Frankrijk, Marokko en Mauritanië en voor wetenschappelijk onderzoek naar deze soort om effectieve beschermingsmaatregelen te kunnen nemen. Dat heeft er in belangrijke mate aan bijgedragen dat de lepelaar van de Rode Lijst afgehaald kon worden.

Wat kun jij doen

Een goede bescherming van leef- en broedgebied van de lepelaar blijft noodzakelijk. Broedkolonies zijn zeer verstoringsgevoelig. Dat vraagt dus om recreatievrije zones. Terreinbeheerders kunnen verder maatregelen nemen tegen prederende vossen. De lepelaar is gebaat bij een verbeterde voedselsituatie in poldersloten (paai- en overwinteringsgebieden voor kleine vissoorten toegankelijk maken of creëren in watergangen in laag Nederland d.m.v. inrichting en beheer; vispassages en/of vistrappen.)

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Unep-Aewa
• Werkgroep Lepelaar

Actuele berichten

• Een op de acht vogels wereldwijd bedreigd met uitsterven
• Holwerd aan Zee verbetert Waddennatuur
• Op Schiphol geen natuur? Vergis je niet!
• Niet zomaar een natuurfilm

Downloads

• Lepelaar - artikel Vogelnieuws 2009-05 (pdf, 143 Kb)
• Beschermingsplan duin- en kustvogels, basisrapport deel A (pdf, 1.80 Mb)
• Beschermingsplan duin- en kustvogels, basisrapport deel B (pdf, 6.90 Mb)
• Beschermingsplan moerasvogels 2000-2004 (pdf, 1.23 Mb)
• Leefgebieden van moerasvogels in agrarisch gebied (pdf, 4.52 Mb)

Algemene regels

De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:

• het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
• het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
• het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
• het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
• het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).

Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).

Bijzondere regels

Een groot aantal natuurgebieden is voor de lepelaar aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied op grond van hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in onderstaande database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)