Grote karekiet
Great Reed Warbler, Acrocephalus arundinaceus - Rietzangers (Acrocephalidae)
Rode lijst
De grote karekiet is een zangvogel met een stevig postuur en een typische rietbewoner. Van alle rietzangers is de grote karekiet het meest gebonden aan stevig, overjarig riet aan de rand van open water. Dat heeft vooral te maken met het zware nest, dat door jong riet of andere vegetatie niet gedragen kan worden. Grote karekieten leven vooral van middelgrote insecten, die in riet en ruigtevegetaties verzameld worden. Het zijn trekvogels, die de winter doorbrengen in tropisch Afrika.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Een karakteristieke rietvogel, bruin van boven en vuilwit van onderen, maar een stuk groter dan de kleine karekiet met krachtige snavel en contrastrijkere, opvallende wenkbrauwstreep. Luide zang zeer kenmerkend, met harde rauwe "krrr-krrr-kiet-kiet"-tonen. Geen verschil tussen mannetje en vrouwtje.
Geluid
Luide zang zeer kenmerkend, met harde rauwe "krrr-krrr-kiet-kiet"-tonen.
16-20 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Grote karekieten zijn gebonden aan overjarig stevig waterriet dat geschikt is om het relatief zware nest te dragen. Ze broeden dan aan de waterzijde. Nadat de eerste grote karekieten eind april terugkomen, begint het broeden vanaf half mei tot midden juli. Is doorgaans monogaam, maar soms kan tot 20% van een populatie er 2-3 vrouwtjes op nahouden. De meeste grote karekieten broeden éénmaal, waarbij 4-5 eieren gelegd worden. Broedduur 13-15 dagen. De jongen zitten 10-15 dagen op het nest.
Leefgebied
Overjarig, stevig riet is van het grootste belang voor grote karekieten. Tevens heeft hij een goede waterkwaliteit nodig, en een natuurlijke dynamiek van het waterpeil. Mede door onzorgvuldig beheer is dit specifieke habitat hard achteruit gegaan.
Voedsel
Voedsel bestaat voornamelijk uit insecten, de soort kan door zijn formaat grotere prooien aan dan zijn familiegenoten. Nagenoeg alles wordt gevonden door te scharrelen door het riet.
Vogeltrek
Lange-afstandstrekker. Verlaat Europa in augustus-september, trekt over de Sahara en overwintert ten zuiden van de lijn Senegal - Mali - Kenia. Alleen onbekend in grote delen van Botswana en Zuid-Afrika. Begint eind maart langzaamaan met terugtrek, arriveert in Nederland eind april.
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Verspreiding en aantal
zeer schaarse broedvogel | wegtrekkend
De grote karekiet is van oudsher een vogel van laagveenmoerassen, het rivierengebied en binnendijkse kreken in de Delta. Op de zandgronden is hij altijd zeldzaam geweest. In de eerste decennia van de vorige eeuw bedroeg het Nederlandse broedbestand waarschijnlijk vele duizenden paren. Al vanaf de jaren vijftig wordt gesproken van een afname en rond 1975 is het bestand erg geslonken. Nadien heeft de afname zich onverminderd voortgezet, met een duidelijke neergaande trend bij metingen in 1992 en 2013.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 95-155 (in 2020-2022) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
De huidige kerngebieden van de soort zijn de Loosdrechtse Plassen, de noordelijke Randmeren (Zwarte Meer, Drontermeer, Ketelmeer en Vossemeer), Nationaal Park Wieden-Weerribben en de Gelderse Poort.
In Europa
De grote karekiet komt voor op die breedtegraden met een gemiddelde dagtemperatuur in juli tussen de 17 en 32 graden Celsius. In het Verenigd Koninkrijk ontbreekt de soort, in Scandinavië komt de grote karekiet alleen voor in Zuid-Zweden en in zuidelijk Finland. Rusland, Wit-Rusland en Roemenië zijn belangrijke broedgebieden.
Meer informatie
Bescherming
De grote karekiet staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels als 'bedreigd'. Er resteren nog drie kernen: de noordelijke Randmeren, Loosdrechtse Plassen en de Gelderse Poort. Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw met 90% afgenomen.
Het gaat ronduit slecht met deze vogel in Nederland. De belangrijkste oorzaak voor de achteruitgang is de afname van brede waterrietzones, door een tegennatuurlijk peilbeheer en door verrijking van het oppervlaktewater. Dat laatste heeft er ook toe geleid dat het aanbod van grote insecten is afgenomen. In het westelijk rivierengebied heeft het wegvallen van het getij geleid tot het verdwijnen van veel waterriet.
Verder kan verstoring door vaarrecreanten en molest van de broedplaatsen door - al dan niet goedwillende - waterrecreanten en vissers een rol spelen. Hier wreekt zich het feit dat de grote karekiet de buitenste rietgordel nabij open water prefereert. Een derde factor is het verdwijnen van overjarig riet als gevolg van grootschalig rietmaaien. Tot slot spelen mogelijk problemen mee in de laatste etappe door de Sahel, op weg naar de overwinteringsgebieden. De grote karekiet maakt deel uit van het Actieplan Bedreigde Vogels van Vogelbescherming.
Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Vogelbescherming is in 2016 samen met een aantal partners en onderzoekers een actie begonnen om de grote karekiet te helpen in een van de laatste grote bolwerken, de Loosdrechtse plassen. Nauw betrokken is de WetlandWacht van Vogelbescherming. Verder zet Vogelbescherming zich via BirdLife International ook in voor internationale vogelbescherming en de bescherming van trekwegen. Dat is belangrijk voor lange-afstandstrekkers.
Wat kun jij doen
Alleen goed beheerde moerassen en rietkragen kunnen voorkomen dat de grote karekiet in Nederland uitsterft. Dan gaat het om het toelaten van fluctuaties in het waterpeil, het verbeteren van de waterkwaliteit en behoud van rietkragen. Ook moet de aanleg van beschoeiingen worden tegengegaan, waardoor waterriet verdroogt en verruigt. En soms worden rietkragen ook gewoon verwijderd. Een ander probleem dat om goed beheer vraagt, is dat de bomen zich flink uitbreiden aan de oevers van de meren en eilanden. Het riet komt zo in de knel. De grauwe ganzen vreten daarnaast ook nog eens stukken riet weg. Het is dus dringend noodzakelijk om maatregelen te treffen om de kwaliteit van deze overjarige rietkragen te herstellen.
Meer weten?
- Sovon Vogelonderzoek Nederland
- Noodklok voor grote karekiet
- Beter riet redt de grote karekiet
- Wereldreis voor grote karekieten uit Loosdrecht
Actuele berichten
- Grote karekieten in Nederland in 2022
- Hulp voor kieskeurige karekiet
- Zorgen over gevolgen nieuw mestbeleid voor waterkwaliteit
- Beschermingsproject grote karekiet
Downloads
- Actieplan Bedreigde Vogels (pdf, 1.95 Mb)
- Knelpunten leefgebied grote karekiet (pdf, 1.59 Mb)
- Maatregelen in leefgebied grote karekiet (pdf, 1.62 Mb)
- Maatregelen voor herstel rietkragen (pdf, 7.40 Mb)
- Rapport broedsucces grote karekiet en herstel rietkragen in Randmeren en Vechtplassen in 2020 (pdf, 1.99 Mb)
- Verslag Themadag Moerasvogels (pdf, 891 Kb)
- Verspreidingskaart grote karekiet (pdf, 4.81 Mb)
- Vogels+ Uitgave 2015 ed 02 Grote karekiet (pdf, 287 Kb)
Wet- en regelgeving
De grote karekiet is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn grote karekieten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de grote karekiet is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
Verschillende broedgebieden van de grote karekiet zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied op grond van hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. De belangrijkste daarvan zijn De Wieden, Ketelmeer & Vossemeer, Naardermeer, Oostelijke Vechtplassen, Oostvaardersplassen, Rijntakken, Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht, Veluwerandmeren, Weerribben en Zwarte Meer. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal