Scheve verhouding tussen aantallen gruttomannen en -vrouwtjes

Jelle: “Dat is de relatieve hoeveelheid mannetjes ten opzichte van de hoeveelheid vrouwtjes binnen een populatie. Ons onderzoek laat zien dat er bij de grutto beduidend meer mannen dan vrouwen zijn. Je ziet in het veld regelmatig dat er in de paartijd een tiental mannetjes op één vrouwtje afkomt.”

Jelle: “Het gaat vooral mis in de kuikenfase. In de cruciale eerste 25 dagen, tot ze kunnen vliegen, sterven er 15 tot 30 procent meer vrouwtjes dan mannetjes. Vrouwtjes zijn zo’n 10 procent groter dan mannetjes en hebben dus meer voedsel nodig. Met name bij nesten in intensieve landbouwgrond gaat het mis, in bloemrijkere graslanden is de sterfte onder vrouwtjes relatief minder hoog. In beide gevallen wordt dit wellicht veroorzaakt door een gebrek aan voedsel voor vrouwelijke kuikens.”

Jelle: “Nee, op de intensievere percelen wordt er eerder gemaaid, waardoor kuikens sterven en er is minder beschutting. Dit vergroot de kans op predatie. Dit treft jonge mannetjes natuurlijk ook, maar jonge vrouwtjes waarschijnlijk meer omdat zij door voedselgebrek trager groeien en daardoor later vliegvlug zijn. In de periode dat ze nog niet kunnen vliegen, zijn ze het kwetsbaarst.”

Jelle: “We hebben dat wel onderzocht, maar moeten concluderen dat de verhouding 50/50 is.”

Jelle: “Dan hebben vrouwtjes nog altijd 5 procent meer kan om te sterven dan mannetjes. Je zou kunnen stellen dat alle vrouwtjes makkelijk aan een partner kunnen komen. Zij zullen dus altijd een broedpoging ondernemen. Dit vergt veel energie en wellicht risico’s op predatie. De vrijgezelle mannen komen het broedseizoen vruchteloos, maar wel eenvoudiger door. Dit vergroot hun overlevingskansen ten opzichte van broedende en zorgende vrouwtjes.”

Jelle: “Natuurlijk. Er zijn nog altijd zo’n 25.000 broedparen in Nederland. Ook al loopt dit aantal jaarlijks met zo’n 6 procent terug. De landbouw moet meer rekening houden met weidevogels als de grutto door bijvoorbeeld de verdroging van de landbouwgrond terug te dringen en waterpeilen te verhogen. Het is echter te simpel om boeren de schuld in de schoenen te schuiven. Uiteindelijk is de consument in het huidige marktgestuurde systeem degene  die bepaalt wat een boer produceert en tegen welke prijs hij dat kan of mag doen.”

Jelle: “Dat gebeurt ook, maar we kunnen als consument en burger wel een zetje in de goede richting geven. En bedenk daarbij ook dat het juist de boeren zijn geweest die in het begin van de vorige eeuw voor een enorme toename van de aantallen grutto’s hebben gezorgd door graslanden geschikt te maken. Maar van het ouderwetse ‘boerengruttoland’ is bijna niets meer over.”

Jelle: “Op termijn misschien wel. Denk maar aan Darwins ‘survival of the fittest’.  Gruttovrouwtjes zijn weliswaar groter dan mannetjes, maar niet alle vrouwtjes zijn even groot.  Wellicht kunnen we over enkele generaties meten dat kleinere vrouwtjes relatief vaker overleven dan grotere vrouwtjes. Selectie zou dus kunnen leiden tot een kleiner type vrouwtje dat minder voedsel nodig heeft. Verder zou het kunnen dat de huidige monogame broedstrategie van de grutto verandert in een polyandrische waarbij één vrouwtje met meerdere mannetjes gepaard heeft. De tijd zal het leren.”