Herintroductie van de kroeskoppelikaan in Nederland vraagt meer onderzoek

De kroeskoppelikaan is met zijn spanwijdte van bijna drie meter een enorme vogel. Uit opgravingen blijkt dat hij vroeger in Nederland voorkwam. De jongste vondst dateert van de vijftiende eeuw, andere vondsten van rond het begin van onze jaartelling. Hij leefde waarschijnlijk in delta’s en in het laagveengebied langs de kust. De soort is vermoedelijk door een combinatie van overbejaging, eierroof en biotoopvernietiging verdwenen als broedvogel. De dichtstbijzijnde broedgebieden liggen in Zuidoost-Europa.

Vlaamse en Nederlandse onderzoekers zijn tot de conclusie gekomen dat Nederland naar alle waarschijnlijkheid weer geschikt is als broedgebied voor de kroeskoppelikaan, zo blijkt uit een verkennende studie. Het rapport hierover, ‘Kansen Kroeskoppelikaan in Nederland en Vlaanderen’, is op 15 oktober gepresenteerd. De studie is uitgevoerd in opdracht van een consortium van negen Nederlandse, Vlaamse en Europese natuurorganisaties. Vogelbescherming behoort daar niet toe.

Het rapport is de weerslag van een onderzoek naar de kansen voor de kroeskoppelikaan in Nederland. Veel vragen die gesteld werden zijn positief beantwoord waardoor je zou denken dat voor herintroductie van de soort in Nederland de weg vrij is. Er zijn enkele waterrijke gebieden in Nederland die in potentie geschikt zijn, zoals het IJsselmeergebied en Zuidwest-Friesland, aldus de onderzoekers. Maar de noodzaak, wenselijkheid en haalbaarheid van een dergelijke herintroductie zijn volgens Vogelbescherming niet evident.

Vogelbescherming ziet herintroductie als één van de laatste maatregelen om het uitsterven van soorten te voorkomen. Dankzij beschermingsmaatregelen neemt de soort in Zuidoost-Europa in aantal toe. Op de recente Europese Rode Lijst van BirdLife International en de IUCN staat de soort daarom nu in de categorie ‘Thans niet bedreigd’. Hoewel kroeskoppelikanen hun broedgebied maar langzaam uitbreiden, is het niet uitgesloten dat zij Nederland ooit op eigen kracht zullen bereiken.

Vogelbescherming Nederland is een groot voorstander van het herstellen van natuur, zodanig dat vogelsoorten weer grote, gezonde en aaneengesloten leefgebieden vinden. Zeker in onze Delta, waar zoveel natuurlijke dynamiek en leefgebied verdwenen is, is werk aan de winkel. Als we dat goed doen, krijgen we de vogels die we verdienen. De spontane hervestiging van verdwenen soorten is dan de kroon op dit werk. Prachtige recente voorbeelden zijn zeearend, kraanvogel, grote zilverreiger en visarend. Gezien de schaarse capaciteit en de middelen voor het beschermen van vogels, zet Vogelbescherming die vooralsnog liever in voor vogelsoorten, die bedreigd zijn, zoals de grutto.

Risico’s zijn er ook. Nederland ziet er nu heel anders uit dan in 1500. Denk alleen maar aan het grote en toenemende aantal windparken en hoogspanningsleidingen in ons land. De kroeskoppelikaan kan hier slachtoffer van worden. De initiatiefnemers onderkennen dit probleem, maar zien het project juist ook als een aanjager om de energie-infrastructuur juist veiliger voor vogels te maken.

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit moet uiteindelijk vergunning verlenen voor herintroductie. Om een juist besluit hierover te nemen moeten er nog diverse vragen worden beantwoord, onder andere over noodzaak, wenselijkheid, haalbaarheid en kans van slagen. Daarvoor starten de initiatiefnemers een nieuw onderzoek.

De studie is uitgevoerd door Kurstjens Ecologisch Adviesbureau, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Wageningen University & Research en (het Vlaamse) Instituut Natuur- en Bosonderzoek. Er is nauw samengewerkt met diverse Europese kroeskoppelikaan-specialisten die betrokken zijn bij het Europese Life-project ‘Pelican way of LIFE’. De studie is uitgevoerd in opdracht van een consortium van negen Nederlandse, Vlaamse en Europese natuurorganisaties: ARK Natuurontwikkeling, Stichting Het Zeeuwse Landschap, Rewilding Europe, Agentschap Natuur en Bos, Natuurpunt, LandschappenNL, Diergaarde Blijdorp, IUCN NL en Pelican Way of Life.