Navigatie overslaan
Fuut (leucisme) / Harvey van Diek Alle berichten
Fuut (leucisme) / Harvey van Diek Jeanet van Zoelen

Door Jeanet van Zoelen
Medewerker Vogelbescherming

20 jaar albino’s en andere rariteiten

Geplaatst op 11 juli 2019

Vogels met een witte kop, helemaal wit of gespikkeld of bijna helemaal zwart: ze hebben een kleurafwijking en vallen op. Harvey van Diek heeft een collectie van 30.000 foto’s van vogels met kleurafwijkingen. Hij deelt zijn favorieten met ons.

Waar komt Harvey’s verzamelwoede vandaan? “Het begon in de jaren ‘90 met een witte ‘zwarte kraai’ in een kooi in Zundert bij het Vogelrevalidatiecentrum. Ik was verkocht. Deze foto werd de eerste van een lange reeks; een verzamelhobby was geboren. Van over de hele wereld verzamel ik sindsdien elke afwijking die in tegenkom. Ik ben niet meer te stoppen.”

Hoe komt hij aan zóveel foto’s? “Tegenwoordig krijg is wekelijks meerdere foto’s binnen van over de hele wereld. Vaak via e-mail, maar ook op Facebook, Twitter en Instagram. Veel vogelaars en bekenden weten dat ik ‘albino’s’ verzamel en dan is een mailtje of een linkje snel gestuurd.”

Altijd rode ogen

“Deze witte fuut (zie bovenaan in de header) is echt gaaf. Hij heeft rode ogen, maar is tóch geen albino, want dat is de normale oogkleur van een fuut en hij overleeft prima! De veren zijn smetteloos wit en er is geen enkel donker veertje zichtbaar, dus dit is een mooi geval van leucisme. Ik kreeg een tip van een van de mede-verzamelaar dat hij tussen de normale futen zat.”

Koolmees (melanisme) / Harvey van Diek Koolmees met melanisme. Koolmees (melanisme) / Harvey van Diek

Bizarre koolmees

“Via de helpdesk bij Sovon, waar ik werk, kreeg ik de donkere koolmees met de zwarte kop onder ogen. Wat voor een afwijking dit was? Die moest ik zelf zien, dus de volgende dag zat ik bij ene Anita – de tipgeefster – aan de koffie, tot deze bizarre mees aan de vetbol hing. Een typisch geval van melanisme.”

Roodborsttapuit (progressive greying) / Harvey van Diek Roodborsttapuit met progressive greying. Roodborsttapuit (progressive greying) / Harvey van Diek

Aantrekkelijke grijzende man

“De roodborsttapuit met progressive greying is apart, omdat hij het had aangelegd met een gewoon vrouwtje. Blijkbaar vond ze deze grijzende man aantrekkelijk genoeg. Interessant, want kleur is voor vogels belangrijk bij de partnerkeuze. Vaak vindt het vrouwtje een man aantrekkelijk als hij fel gekleurd of contrastrijk is. Hoe dan ook, dit zat goed. Ik heb veel geleerd van Hein van Grouw, die die bij Naturalis de wetenschappelijke vogelcollecties beheerde. Hij kent meer voorbeelden van afwijkende vogels die paarden met normale soortgenoten. Die jongen zijn meestal weer gewoon gekleurd, omdat kleurafwijkingen vaak recessief overerven: als je het gen krijgt van slechts één van beide ouders komt de eigenschap niet tot uitdrukking. En progressive greying is simpelweg bijna nooit erfelijk.”

Meerkoet (progressive greying) /Harvey van Diek Meerkoet met progressive greying. Meerkoet (progressive greying) /Harvey van Diek

Een jarenlange bekende

“Deze meerkoet is bijzonder voor mij, omdat ik hem jaren heb gevolgd in mijn geboortedorp Westervoort in Gelderland. In de loop der jaren werd hij steeds witter: een duidelijk teken dat we met progressive greying te maken hebben.”

Fitis (kleurafwijking) / Harvey van Diek Fitis met leucisme of dilution. Fitis (kleurafwijking) / Harvey van Diek

Goed herkenbaar

“De fitis vind ik prachtig. Hij zong wekenlang de longen uit zijn lijf op landgoed de Hamert in Noord-Limburg. Het leuke is, dat hij een jaar later weer op exact dezelfde plek zat. Misschien is hij leucistisch, maar het kan ook een andere kleurafwijking zijn (dilution), soms weet je het niet zeker.”

Scholekster (progressive greying) / Harvey van Diek Scholekster met progressive greying. Scholekster (progressive greying) / Harvey van Diek

Terecht een Bonte Piet.

“Deze scholekster op Texel heb ik in de loop der jaren vaker gezien. Ze worden ook wel Bonte Pieten genoemd, in dit geval extra terecht door progressive greying.”

Harvey van Diek Harvey van Diek

Oproep: stuur Harvey foto’s van gek gekleurde vogels

Harvey houdt zich altijd aanbevolen voor meer foto’s van kleurafwijkingen. Heeft u er een, stuur hem dan via e-mail. Graag met in de bestandsnaam de vogelsoort, de plaats waar de foto is genomen, de datum en de naam van de fotograaf. Noodzakelijk, om overzicht te houden over die tienduizenden foto’s!

Wit, beetje wit of heel donker…

Albinisme

Niet alleen Harvey van Diek, ook Vogelbescherming ontvangt massa’s foto’s van vogels met kleurafwijkingen. ‘Ik heb een albino-vogel in de tuin’, meldt de fotograaf vaak trots. Maar meestal klopt dat niet, want echte albino’s overleven zelden of nooit in het wild. Een albino heeft rode ogen; daaraan herkent u ze. Dat komt omdat ze helemaal geen melanine aanmaken, een pigment dat vogels kleur geeft.

Zodra een albino uit het nest komt, wordt hij opgegeten. Albino’s zien namelijk slecht en merken roofdieren niet op. Andere kleurafwijkingen hebben geen gezichtsproblemen en vormen waarschijnlijk niet minder overlevingskansen dan voor gewone vogels. Roofdieren zoeken nu eenmaal niet naar gekke kleuren, maar naar zwakke dieren.

Jonge albino zanglijster / Frans van de Waal Albino zanglijsterjong Jonge albino zanglijster / Frans van de Waal

Leucisme

Soms hebben (deels) witte vogels een genetische afwijking die leucisme heet. Het dier maakt dan geen pigment aan op die – vaak symmetrische – witte plekken. Zo’n vogel houdt zijn hele leven witte veren op dezelfde plek, dus is goed herkenbaar.

Progressive greying

De grote aantallen (deels) witte merels waarvan Vogelbescherming vaak foto’s toegestuurd krijgt, hebben in 99% van de gevallen progressive greying. Net als mensen worden ook sommige vogels min of meer grijs als ze ouder worden, want ze maken steeds minder pigment aan. Het begint met her en der een paar witte veren en ieder jaar worden dat er meer.

Merel met kleurafwijking / Koos Dansen Merel, progressive greying Merel met kleurafwijking / Koos Dansen

Melanisme

Een vogel met melanisme heeft vaak een donkere of bijna zwarte waas over zijn veren. Dat ontstaat juist door te veel donkere pigmenten, vooral melanine, of een andere verdeling ervan. Ook kunnen zwarte delen groter zijn dan normaal, al dan niet met een donkerder verenkleed op de rest van het lichaam.

Nog wat flink wat meer

Er bestaan nog flink wat andere kleurafwijkingen bij vogels, maar voor de overzichtelijkheid laten we die hier buiten beschouwing.

Met dank aan Hein van Gouw - Senior curator bij het Natural History Museum at Tring, Engeland - die veel informatie heeft geleverd voor dit artikel.

Online vogelgids

Ontdek meer dan driehonderd vogelsoorten in één online vogelgids met: vogelgeluiden, tekeningen, foto's, vogelaantallen en meer. In de online vogelgids van Vogelbescherming vind je vogels die in Nederland voorkomen.  

naar de vogelgids

Meer verhalen .... in Vogels

Vogels is het tijdschrift voor onze leden, met prachtige fotoreportages en opmerkelijke verhalen. Een scala aan groot en klein nieuws, over vogels, kijk- en excursietips en nog veel meer. Word lid en ontvang
Vogels 5x per jaar.

Lees meer