Nu te zien: de blauwborst

De blauwborst overwintert niet in Nederland maar trekt nou ook weer niet zo heel ver weg. Want in de kwelders en moerassen van Portugal kun je ze ’s winters al zien, net als in Marokko. Sommige blauwborsten maken de oversteek naar beneden de Sahara.

In maart komt de bulk aan blauwborsten weer terug in Nederland aan. Steeds vroeger lijkt wel, onder invloed van klimaatverandering. Zeker in de recordwarme maand maart van 2024 waren ze er al vroeg bij.

De zang van de blauwborst is heel kenmerkend, maar nou ook weer niet zo heel makkelijk te herkennen voor beginnende vogelaars. Dat komt door de imitaties van andere vogels die hij verwerkt in zijn zang. Dat zijn vaak de ‘buurvogels’ die hij gedurende zijn verblijf in Nederland veel hoort. In de duinen van Texel hoor je dus in zijn zang de roep van de grote sterns, en ergens anders die van grutto’s.

Het blauwborstmannetje begint zijn zang vaak in de dekking. Langzaam, met wat pauzes, waarna hij opklimt in een struik en op een opvallende plek gaat zitten. Zachte ratels worden afgewisseld met heldere klanken en af en toe een geleend geluid dus van een andere soort. De zang versnelt ook iets. Een mooie zang, toch niet zo imponerend als zijn naaste verwant, de nachtegaal.

Alsof hij niet mooi genoeg is, zie je met wat geduld de blauwborstman ook regelmatig een zangvlucht maken, waarbij hij even omhoog komt en met gespreide vleugels én staart weer snel naar beneden dwarrelt. De staart heeft een opvallend bruinrode basis, en die komt dan mooi uit.

Als de blauwborst er echt zin in heeft zit hij minuten lang vrij op een tak. Met de zon erop zie je de glans van het intense blauw van de borst, dat niet onder doet voor dat van de ijsvogel. Midden op de borst zie je dan het wit, wat de ondersoort bij ons – de ‘witgesterde’ blauwborst – onderscheidt van de ‘roodgesterde’ blauwborst. Die laatste is heel zeldzaam bij ons als doortrekker, op weg naar Scandinavië en wordt dan pas in mei gezien.

In de loop van het voorjaar, zo vanaf eind april, neemt de zang snel af in intensiteit. De blauwborst trekt zich dan geheel terug in zijn verborgen wereld, op de grond, diep in de onderwereld van het rietland, een wilgengriend, de ruigte van een sloot of in een dicht struweel van kruipwilg en duindoorns. Want daar leven ze. Blauwborsten zoeken er hun voedsel op de grond, lopend als een lijster en geholpen door hun grote ogen, want het kan er best donker zijn. Op grondniveau maken ze ook hun nest.

In de nazomer zie je heel soms nog wel eens een blauwborst, als ze uit het veilige riet even op een slikrand lopen. In september is het dan wel echt gedaan, trekken de blauwborsten weg en moeten we weer wachten tot het voorjaar.