Buidelmees
Eurasian Penduline Tit, Remiz pendulinus - Buidelmezen (Remizidae)
Rode lijst
Buidelmezen maken een kunstig buidelvormig nest van pluisachtige plantendelen (lisdodde-sigaren, wilgenpluis of brandnetel). Het geheel hangt aan een tak van meestal een wilg. Vanaf 1981 broeden ze jaarlijks in Nederland. In de jaren negentig kende Nederland een landelijke broedpopulatie tot 250 paartjes. Daarna daalden de aantallen fors en ondanks een opleving zijn ze nu laag om onbekende redenen.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Mantel en rug roodbruin met een lichtgrijze kop en een zwart oogmasker, dat vervaagt in de loop van het broedseizoen. Heeft een spitse driehoekige snavel. Mannetje heeft een roodbruin gevlekte borst en een wat breder masker. De juveniel heeft een bruine kop en geen masker.
Geluid
Zeer hoog, aflopend "tsieuuuu…" is meest kenmerkend.
10-11,5 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Broedt vanaf begin april, met 2-7 eieren (meestal 5) per legsel. Bouwt een buidelnest aan het eind van een twijg. Pas als het mannetje een vrouwtje treft, begint hij te bouwen. Is er paarvorming, dan kunnen ze samen verder bouwen. Vaak verlaat het mannetje zijn partner om ergens anders weer een nest te bouwen en een nieuw vrouwtje aan te trekken. Het vrouwtje neemt dan de complete zorg voor eieren en jongen op zich. Maar het kan ook dat een vrouwtje na de eileg het mannetje verlaat, dan pakt de man de broedzorg op. Buidelmezen kunnen 5-7 partners per seizoen hebben. Broedduur: 12-14 dagen. De jongen zitten zo'n 20-22 dagen op het nest voor ze uitvliegen.
Leefgebied
Staan er naast rietkragen ook hoge schietwilgen en zie je sigaren van de lisdodde, dan is dat het perfecte broedgebied van de buidelmees. Buidelmezen kiezen vooral voor plekken op de overgang van ooibos naar rietland, maar ook in wilgen- of berkenstruweel bij (recreatie)plassen of zandopspuitingen. Het nest wordt opgehangen aan een lange, overhangende twijg van liefst een wilg, meestal boven water en aan de oostkant van de boom – dus minder last van regen en wind. Het buidelvormige nest heeft een dikke, zachte wand van zaadpluis van bijvoorbeeld lisdodde of populier. Zo stevig ook, dat Poolse boeren de oude nesten vroeger gebruikt zouden hebben als pantoffels voor de kinderen.
Voedsel
Kleine ongewervelden, zoals larven en spinnetjes. In de winter en herfst ook zaden.
Vogeltrek
De Nederlandse buidelmezen trekken vanaf eind augustus naar zuidwestelijk Frankrijk, vooral naar de monding van de rivier Gironde. Tussen maart en mei keert de buidelmees weer terug. Buidelmezen afkomstig uit Duitsland, Denemarken en Zuid-Zweden trekken in het najaar door met het hoogste aantal in september. In het voorjaar wordt de trek amper waargenomen.
Verspreiding en aantal
zeer schaarse broedvogel | wegtrekkend
In de jaren negentig was er een piek met 250 broedparen, dat is intussen gedaald naar 75 paar.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 15-30 (in 2019) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 5-10 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Zwarte Water (Overijssel) en het Lauwersmeergebied, vooral bij de overgang van bos naar riet.
In Europa
De buidelmees heeft als broedvogel een onregelmatige verspreiding over Zuid- en Midden-Europa. De soort komt voor van zuidelijk Zweden tot Marokko, maar ontbreekt in grote delen van Frankrijk.
Meer informatie
Bescherming
Het aantal broedparen daalt in Nederland zonder dat duidelijk is waarom. Sinds 2017 staat de soort op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Het Nederlandse broedgebied is het meest westelijke deel van het Europese verspreidingsgebied. Leefgebied lijkt in Nederland niet het probleem te vormen. Buidelmezen kunnen zich in principe vlot vestigen in geschikte gebieden.
De buidelmees staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Geen speciale maatregelen.
Wat kunt u doen
Beheerders kunnen buidelmezen aantrekken in moerassen met hoge schietwilgen langs rietkragen met lisdodden. Vindt u een nest, laat de vogels dan met rust en probeer ze niet te fotograferen. De kans is groot dat het verstoord wordt.
Meer weten?
Actuele berichten
Downloads
- Buidelmees op zijn retour (pdf, 330 Kb)
Wet- en regelgeving
De buidelmees is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn buidelmezen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de buidelmees is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3. 1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
De Wet natuurbescherming biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van de buidelmees zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen op grond van de Wet natuurbescherming.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal