Visarend
Osprey, Pandion haliaetus - Visarenden (Pandionidae)
De visarend is een unieke roofvogel omdat hij uitsluitend vis eet. Hij is niet verwant aan andere roofvogelsoorten. Lange tijd was hij alleen doortrekker, maar ze blijven steeds vaker hier hangen in de broedtijd. Het eerste broedgeval van de visarend in Nederland deed zich in 2016 voor in de Biesbosch.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Groter en slanker dan lichte buizerd, met lange, geknikte vleugels. Contrastrijk, met witte onderzijde met opvallende zwarte polsvlekken. Brede zwarte streep over witte kop, verbonden met donkere rug, kenmerkend. Lange afhangende kopveren. Lange, krachtige poten. Heeft op afstand wel iets weg van een grote mantelmeeuw.
Geluid
Hoog en bellend, karakteristiek.
55-58 cm, spanwijdte 127-174 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Bouwt groot, zwaar nest van takken in de buurt van water, in de top van een boom met vrij zicht, soms ook op palen, hoogspanningsmasten en kliffen, op eilanden soms op de grond. Eén broedsel, gemiddeld drie eieren. Broedtijd mei-september. Broedduur 34-43 dagen, begint na leggen eerste ei. Jongen vliegen uit na gem. 50 dagen, worden daarna nog 30-60 dagen gevoerd.
Leefgebied
De visarend broedt langs heldere meren, plassen en langs sommige zeekusten, in moerassen, moerasbossen en aangrenzende naaldbossen. Tijdens de doortrek in het voor- en najaar in Nederland in principe overal te zien, waar visrijk water is: rivieren, meren, plassen, vennen, soms aan de kust. Combinatie van rustig, visrijk water en uitkijk- en rustposten is belangrijk. Tijdens de trek ook over gebieden zonder water.
Voedsel
Leeft bijna uitsluitend van vissen, met een gewicht van 150 - 300 gram, maar soms tot 2 kilo. Welke soorten dat zijn, hangt af van het gebied. In Nederland onder meer rietvoorn, karper en baars.
Vogeltrek
Trekt van Europa naar Afrika om te overwinteren. Scandinavische broedvogels trekken door Nederland, vooral in augustus-september en april-mei. Met oostenwind worden er meer gezien. Kan met gunstige wind in de rug snel doortrekken, maar verblijft soms wekenlang op één plek.
Verspreiding en aantal
doortrekker in uiterst klein aantal
Neemt al enkele decennia toe als doortrekker. Nadat de laatste jaren verschillende broedpogingen waren ondernomen, zoals in de Oostvaardersplassen en de Biesbosch, was in 2016 voor het eerst sprake van een succesvol broedsel (in de Biesbosch). In 2017 ging het hier zelfs al om twee broedparen, met in totaal zes jongen.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 5 (in 2022) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 0-0 (in 2016-2021) |
| Doortrekkers | 160-210, sep (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Op trek kunnen visarenden vooral bij mooi weer en oostenwind worden gezien, overal in Nederland. Pleisterend in augustus-september vooral in het IJsselmeergebied, het Vechtplassengebied, de Biesbosch en de Delta. Ook in de duinen en in heidegebieden met veel vennen.
In Europa
Broedt vooral in Fenno-Scandinavië en in Rusland; kleinere aantallen in Baltische Staten, Polen, Duitsland, de Balkan en in het Middellandse Zeegebied.
Meer informatie
Bescherming
Neemt in Europa al enkele decennia toe door bescherming van de broedplaatsen, nadat de twee eeuwen daarvoor de visarend sterk vervolgd werd. Ook had de soort plaatselijk te lijden van eierverzamelaars. In het Middellandse Zeegebied (Malta bijvoorbeeld) worden nog steeds visarenden geschoten door plezierjagers.
De visarend profiteert van de bescherming van zijn leefgebied via Natura2000. Ook de natuurlijke ontwikkeling van grootschalige wetlands (Biesbosch, IJsseldelta) speelt de soort in de kaart.
Wat wij doen
Vogelbescherming houdt de vinger aan de pols als het gaat om Natura2000-gebieden in Nederland. Zowel via beleidsbeïnvloeding als langs juridische weg. Daarnaast heeft Vogelbescherming een netwerk van vrijwillige WetlandWachten die in het veld een oogje in het zeil houden. Zij rapporteren over ongewenste ontwikkelingen in hun 'wetlands' en grijpen waar mogelijk in.
Wat kunt u doen
Van goed beheerde grootschalige wetlands profiteert de visarend. In de Biesbosch waar het eerste broedgeval van de visarend in Nederland plaatsvond, vindt dergelijk beheer gericht op natuurlijke ontwikkeling plaats.
Meer weten?
Actuele berichten
- Broedende visarenden in de Biesbosch ook dit jaar weer live te volgen
- Naar de Biesbosch
- De meest gewilde roofvogel van Humberto Tan
- 600 jaar Biesbosch
Downloads
- Droomfondsproject Haringvliet (pdf, 6.18 Mb)
Wet- en regelgeving
De visarend is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn visarenden beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de visarend is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
Verschillende natuurgebieden die door visarenden worden gebruikt als foerageergebied zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied op grond van hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. Het gaat om Biesbosch, De Wieden, Haringvliet, Ketelmeer & Vossemeer en Krammer-Volkerak. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle plannen, projecten en andere handelingen die mogelijk significante negatieve effecten kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal