Visarend
Osprey, Pandion haliaetus - Visarenden (Pandionidae)
De visarend is een unieke roofvogel omdat hij uitsluitend vis eet. Hij is niet verwant aan andere roofvogelsoorten. Lange tijd was hij alleen doortrekker, maar ze blijven steeds vaker hier hangen in de broedtijd. Het eerste broedgeval van de visarend in Nederland deed zich in 2016 voor in de Biesbosch.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Groter en slanker dan lichte buizerd, met lange, geknikte vleugels. Contrastrijk, met witte onderzijde met opvallende zwarte polsvlekken. Brede zwarte streep over witte kop, verbonden met donkere rug, kenmerkend. Lange afhangende kopveren. Lange, krachtige poten. Heeft op afstand wel iets weg van een grote mantelmeeuw.
Geluid
Hoog en bellend, karakteristiek.
55-58 cm, spanwijdte 127-174 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Bouwt groot, zwaar nest van takken in de buurt van water, in de top van een boom met vrij zicht, soms ook op palen, hoogspanningsmasten en kliffen, op eilanden soms op de grond. Eén broedsel, gemiddeld drie eieren. Broedtijd mei-september. Broedduur 34-43 dagen, begint na leggen eerste ei. Jongen vliegen uit na gem. 50 dagen, worden daarna nog 30-60 dagen gevoerd.
Leefgebied
De visarend broedt langs heldere meren, plassen en langs sommige zeekusten, in moerassen, moerasbossen en aangrenzende naaldbossen. Tijdens de doortrek in het voor- en najaar in Nederland in principe overal te zien, waar visrijk water is: rivieren, meren, plassen, vennen, soms aan de kust. Combinatie van rustig, visrijk water en uitkijk- en rustposten is belangrijk. Tijdens de trek ook over gebieden zonder water.
Voedsel
Leeft bijna uitsluitend van vissen, met een gewicht van 150 - 300 gram, maar soms tot 2 kilo. Welke soorten dat zijn, hangt af van het gebied. In Nederland onder meer rietvoorn, karper en baars.
Vogeltrek
Trekt van Europa naar Afrika om te overwinteren. Scandinavische broedvogels trekken door Nederland, vooral in augustus-september en april-mei. Met oostenwind worden er meer gezien. Kan met gunstige wind in de rug snel doortrekken, maar verblijft soms wekenlang op één plek.
Beleef de Lente
Meer dan een miljoen unieke bezoekers volgen elk jaar het liefdes- en familieleven in vogelnesten via de webcams van Beleef de Lente. Van familiedrama’s, net uitgekropen kuikens tot gepassioneerde strijd om een minnaar. Alles is live te zien voor de camera’s of terug te kijken via filmpjes. Elk jaar zijn de lenzen gericht op de nesten van de steenuil, slechtvalk, ooievaar en koolmees, aangevuld met een aantal andere vogelsoorten. Neem zelf een kijkje!
Kijk live mee en ontdek. Ga naar Beleef de Lente
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Verspreiding en aantal
doortrekker in uiterst klein aantal
Neemt al enkele decennia toe als doortrekker. Nadat de laatste jaren verschillende broedpogingen waren ondernomen, zoals in de Oostvaardersplassen en de Biesbosch, was in 2016 voor het eerst sprake van een succesvol broedsel (in de Biesbosch). In 2017 ging het hier zelfs al om twee broedparen, met in totaal zes jongen.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 6 (in 2023) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 0-0 (in 2016-2021) |
| Doortrekkers | 160-210, sep (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Op trek kunnen visarenden vooral bij mooi weer en oostenwind worden gezien, overal in Nederland. Pleisterend in augustus-september vooral in het IJsselmeergebied, het Vechtplassengebied, de Biesbosch en de Delta. Ook in de duinen en in heidegebieden met veel vennen.
In Europa
Broedt vooral in Fenno-Scandinavië en in Rusland; kleinere aantallen in Baltische Staten, Polen, Duitsland, de Balkan en in het Middellandse Zeegebied.
Meer informatie
Bescherming
Neemt in Europa al enkele decennia toe door bescherming van de broedplaatsen, nadat de twee eeuwen daarvoor de visarend sterk vervolgd werd. Ook had de soort plaatselijk te lijden van eierverzamelaars. In het Middellandse Zeegebied (Malta bijvoorbeeld) worden nog steeds visarenden geschoten door plezierjagers.
De visarend profiteert van de bescherming van zijn leefgebied via Natura2000. Ook de natuurlijke ontwikkeling van grootschalige wetlands (Biesbosch, IJsseldelta) speelt de soort in de kaart.
Wat wij doen
Vogelbescherming houdt de vinger aan de pols als het gaat om Natura2000-gebieden in Nederland. Zowel via beleidsbeïnvloeding als langs juridische weg. Daarnaast heeft Vogelbescherming een netwerk van vrijwillige WetlandWachten die in het veld een oogje in het zeil houden. Zij rapporteren over ongewenste ontwikkelingen in hun 'wetlands' en grijpen waar mogelijk in.
Wat kun jij doen
Van goed beheerde grootschalige wetlands profiteert de visarend. In de Biesbosch waar het eerste broedgeval van de visarend in Nederland plaatsvond, vindt dergelijk beheer gericht op natuurlijke ontwikkeling plaats.
Meer weten?
Actuele berichten
- Nu te zien: de visarend
- Broedende visarenden in de Biesbosch ook dit jaar weer live te volgen
- Naar de Biesbosch
- De meest gewilde roofvogel van Humberto Tan
Downloads
- Droomfondsproject Haringvliet (pdf, 6.18 Mb)
Wet- en regelgeving
De visarend is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn visarenden beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de visarend wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van visarenden zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Verschillende natuurgebieden die door visarenden worden gebruikt als foerageergebied zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om de Biesbosch, het Haringvliet en De Wieden. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal