Nieuw boek: Kraanvogels in Nederland

In 2001 was het zover. Na honderden jaren broedden er weer kraanvogels in Nederland. Herman Feenstra was de ontdekker van het eerste broedpaar. Al enkele jaren waren er ‘liefdes schijnbewegingen’ te zien, dus hij wist dat het kon gebeuren. Het maakte de euforie voor ecoloog Feenstra niet minder groot, toen hij ontdekte dat deze welhaast mythische soort als broedplek voor ‘zijn’ Fochteloërveen koos, een Natura 2000-gebied op de grens van Friesland en Drenthe.

Al sinds 1977 noteert hij vogelwaarnemingen in het Fochteloërveen. Eind vorige eeuw kwam hij er wonen en vanaf 2001 ging hij er professioneel voor Natuurmonumenten vogels inventariseren. Intussen is hij ook al weer enkele decennia vrijwillig WetlandWacht in het gebied. WetlandWachten houden namens Vogelbescherming een oog in het zeil in de meest waardevolle natuur van Nederland en ondernemen actie als dat nodig is.

Het Fochteloërveen was niet toevallig de eerste Nederlandse broedplek voor de kraanvogel. In Duitsland deed de soort het goed en rukte steeds meer onze kant op. En dan is een nat en weinig doorsneden hoogveengebied zo groot als de stad Utrecht natuurlijk aantrekkelijk voor deze langpotige trompettisten, die zo gesteld zijn op rust. En minstens zo belangrijk, benadrukt Herman Feenstra, het gebied heeft een agrarische randzone waar de vogels kunnen foerageren op oogstresten.

Van het Fochteloërveen de victorie! Want na 2001 volgden meer broedparen. Niet alleen in het gebied van Herman Feenstra, maar ook elders in het land werden natuurgebieden gekoloniseerd. Na een aantal droge jaren was het nattere 2021 eindelijk weer eens een goed broedseizoen in Nederland met 40 paren. Een aantal dat nog kan stijgen, zo wordt verwacht. In zijn nieuwe boek Kraanvogels in Nederland beschrijft Herman Feenstra de spectaculaire opkomst van deze soort in ons land, waarbij logischerwijs het Fochteloërveen veel nadruk krijgt.

Met de groei van het aantal broedparen kwamen de zorgen. Want bij alle kansen die Nederland te bieden heeft voor deze soort, we maken het ze niet gemakkelijk om jongen groot en vliegvlug te krijgen. Een kraanvogel doet daar 11 weken over – na een periode van 30 dagen broeden – en dat geeft veel vogelbeschermers grijze haren, want in zo’n tijdsbestek kan er veel mis gaan.

In het Fochteloërveen komen de bedreigingen letterlijk en figuurlijk van alle kanten. Aan de ene kant rukt de woningbouw op, aan de andere kant is het bijvoorbeeld bollenteelt die met veel gifgebruik gepaard gaat. Te denken geven ook de milieucondities van het gebied onder invloed van veranderend klimaat en stikstofdepositie (verdroging, vergrassing). En menige terreinbeheerder lijkt tegenwoordig te streven naar de ‘totale recreatie’. Al het genieten van de natuur gaat daarbij vaak ten koste van diezelfde natuur.

De coronacrisis leek wat dat betreft eerst een positieve verandering te bieden, merkte Herman Feenstra. Iedereen bleef thuis. Maar al snel bleek het tegendeel waar. De natuur werd hét uitje. Het enige weggetje dat het Fochteloërveen doorsnijdt, begon te lijken op een snelweg. Nu het aanpalende Veenhuizen tot UNESCO Werelderfgoed is benoemd, komt de rust van de ‘kraantjes’ nog verder onder druk te staan.

Zelfs Herman Feenstra werd het allemaal wat veel. Als natuurliefhebber wil je niet alleen een vergadertijger zijn die met bezwaarschriften op de barricade staat. Maar na een aantal steunbetuigingen kreeg hij weer goede moed.

Dat leidde onder meer tot Kraanvogels in Nederland, waarin hij zijn diepgaande kennis over deze vogels op toegankelijke wijze ontsluit. Deze publicatie is daarmee sowieso de moeite waard voor vogeltellers, terreinbeheerders en iedereen die met natuurbeleid te maken heeft. De andere vogelliefhebbers vinden in het boek prachtige foto’s en verhalen, zoals hoe Feenstra midden in de nacht een kraanvogelkuiken helpt om de weg over te steken. Het mag tekenend heten voor zijn betrokkenheid.

Bijna zeker is het onzin, maar zou de aanwezigheid van deze gepassioneerde vogelbeschermer de kraanvogels niet naar het Fochteloërveen hebben gelokt?

Het boek is mede mogelijk gemaakt door Vogelbescherming Nederland, de Nationale Postcode Loterij, het Rob Goldbach Publicatie Fonds van Sovon Vogelonderzoek Nederland en Bureau Vogelinventarisatie De Kraanvogel.