Red-necked Grebe, Podiceps grisegena - Futen (Podicipedidae)
Rode lijst
De roodhalsfuut is geen alledaagse verschijning. Pas sinds 1985 is het een jaarlijkse broedvogel in ons land, in zeer kleine aantallen. In Drentse veengebieden lijkt de roodhalsfuut een min of meer vaste verschijning als broedvogel. Ook elders kunnen ze opduiken. Het is een broedvogel van overwegend Midden- en Oost-Europa. In West-Europa heeft de soort geen aaneengesloten verspreidingsgebied.
In prachtkleed goed herkenbaar aan sterk contrasterende tekening van roodbruine hals, gedeeltelijk grijswitte kop met zwart bovendeel. Snavel zwart met geel aan de basis. Winterkleed grijsbruin van boven, onder wit, koptekening met zwart tot onder de ogen, grijsbruine wangen en witte bef/oorstreek. Kleiner en meer gedrongen dan gewone fuut. Teugel (tussen oog en snavel) i.t.t. bij fuut donker. Jongen gestreept.
Luidruchtig in broedtijd, met klagende roepen.
40–50 cm, spanwijdte 77–85 cm
Broedperiode van half mei tot in juli. Nest is een platform van plantenmateriaal, vastgemaakt aan riet of onderwatervegetatie. Broedt meestal solitair, soms in losse kolonies. Gemiddeld 4-5 eieren. Tweede broedsel is zeldzaam. Jongen worden net als bij gewone fuut door ouders gedragen op rug.
Heeft in vergelijking met gewone fuut voorkeur voor kleinere wateren van soms zelfs minder dan 1 ha. Het kunnen ook meertjes zijn in dicht bosgebied. Hoeveelheid vis van minder belang dan beschikbaarheid ongewervelden, samenhangend met rijke vegetaties. Broedplaatsen vaak gedeeld met broedkolonies meeuwen, die voor bescherming zorgen. In winter vooral op zout water (baaien, ondiepe kusten).
Hoofdzakelijk ongewervelden, met name waterinsecten en hun larven, ook grondinsecten en in mindere mate vis. Prooien worden duikend of zwemmend over het wateroppervlak met hoofd onderwater bemachtigd. Insecten worden ook van wateroppervlak of van watervegetatie gepakt.
Vanuit de Europese broedgebieden kent de roodhalsfuut zowel trekbewegingen als gewone verspreiding vanuit het broedgebied naar andere wateren, met name getijdegebieden. Europese overwinteringsgebieden zijn langs de Europese westkust, Baltische en Kaspische Zee, ook wel Zwarte Zee. In ons land na de broedtijd op zoete en zoute wateren (Deltagebied), meestal solitair of enkele exemplaren bijeen. Het gaat om enkele tientallen vogels.
uiterst schaarse broedvogel | jaarrond aanwezig | doortrekker en wintergast in uiterst klein aantal
In ons land maximaal een tiental broedparen per jaar. Broedgebieden hoofdzakelijk in Drenthe, op vloeivelden en vennen in veengebieden. Kan spontaan elders opduiken als de omstandigheden gunstig zijn.
Aantal broedparen | 17-18 (in 2022) |
Geschat maximum aantal overwinteraars | 25-50 (in 2016-2021) |
Doortrekkers | 30-60, okt,mrt (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Winterwaarnemingen op luwe plaatsen (havens bijvoorbeeld) in de Delta.
De roodhalsfuut is een broedvogel van overwegend Midden- en Oost-Europa. In West-Europa heeft de soort geen aaneengesloten verspreidingsgebied. Grotere aantallen komen voor in onder meer Oekraïne, Letland en Roemenië. Ook in Duitsland, Denemarken en Zweden present. In Duitsland broedvogel met enkele honderden tot meer dan duizend broedparen.
Om de roodhalsfuut te helpen zich vast in Nederland te wortelen, is aandacht nodig voor het behoud en het creëren van optimaal broedgebied. Dat zijn in oppervlakte niet al te grote, ondiepe wateren met rijke vegetaties, zowel langs de oevers als onderwater. Deze vegetaties staan garant voor een ruim aanbod aan waterinsecten, larven, slakjes, kreeftjes en dergelijke, het voornaamste voedsel in de broedperiode. Natuurlijke waterpeilen en goede waterkwaliteit zijn vereisten voor broedhabitat.
De roodhalsfuut staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. In de categorie Gevoelig. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Vogelbescherming zet zich op verschillende manieren in voor de bijzondere natuurkwaliteit van de wetlands in Nederland. Van zulke plekken moet de roodhalsfuut het hebben. Dat gaat zowel over juridische bescherming, de aanleg van 'nieuwe natuur' als dat we via vrijwillige WetlandWachten een oog in het zeil houden. Zij spreken overheden en terreinbeherende organisaties aan op het voorkomen van lokale misstanden.
De roodhalsfuut kan profiteren van de aanleg van wetlands en van plas-drasgebieden. Voor deze soort zijn verder een goede waterkwaliteit en natuurlijke peilfluctuaties belangrijk, met hoge winter- en voorjaarsfluctuaties, waardoor er goed ontwikkelde oever- en watervegetaties ontstaan. Zo kan de soort nestelen en is er wat te eten aan ongewervelde dieren die in zulke vegetaties een plek hebben.
De roodhalsfuut is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn roodhalsfuten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de roodhalsfuut is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
De Wet natuurbescherming biedt in heel Nederland gedurende het broedseizoen bescherming aan de nesten van roodhalsfuten, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen op grond van de Wet natuurbescherming.
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal