Navigatie overslaan
Jan van gent / Elwin van der Kolk

Jan-van-gent

(Northern) Gannet, Morus bassanus - Jan-van-genten (Sulidae)

De jan-van-gent is een grote zeevogel, fors groter nog dan de zilvermeeuw. Hij broedt in kolonies op richels van steile kusten. Om vis te bemachtigen, maakt hij spectaculaire duikvluchten. Behalve in de broedtijd brengt de jan-van-gent zijn leven op volle zee door. Bij ons wel langs de kust waar te nemen, vooral in het najaar.

Jan van gent / Agami

Herkenning

Slanke zeevogel met lange en smalle, spits toelopende vleugels. Volwassen jan-van-gent overwegend wit met zwarte vleugelpunten, gelige kop en zwart omrand oog. Zwarte poten met zwemvliezen. Eerstejaars jan-van-gent geheel bruin; wordt elk jaar wat witter en bereikt na vierde tot zesde levensjaar het volledige volwassenkleed. Duikt van 10 tot 40 meter hoogte steil in water om vis te vangen.

Geluid

In kolonies luidruchtig; op zee tamelijk zwijgzaam, maar kan dan ook rauwe geluiden laten horen.


87-100 cm, spanwijdte 165-180 cm

Vogelbescherming Optiek

Ruime sortering, hoge kwaliteit in alle prijsklassen, 40 jaar expertise en persoonlijk advies in de winkel in Zeist. Ons enthousiaste en deskundige winkelteam demonstreert graag de verschillende modellen en mogelijkheden, zodat u zelf kunt vergelijken en uw keuze op uw gemak kunt maken. Én u steunt het werk van Vogelbescherming.

Bekijk Vogelbescherming Optiek

Leefwijze

Broeden

Koloniebroeder. Kolonies variëren van tien broedparen (nieuwe kolonie) tot vele duizenden. Nesten op 60-80 cm van elkaar. Eileg vanaf eind april tot in mei. Nest op richels van klifkusten, bekleed met zeewier, gras, veertjes en wat aarde. Eén ei. Bij verlies wordt een nieuw ei gelegd. Jong vliegt na ongeveer 90 dagen uit. Hetzelfde nest vaak meerdere jaren door dezelfde vogels gebruikt.

Video in nieuw venster openen

Leefgebied

Behalve de klifkusten als broedplaats leeft de jan-van-gent op volle zee en vliegt in zekere zin het voedsel achterna, scholen met vis. Zwerft over het gehele continentale plat en komt zelden verder dan 200 km buiten de kustlijn. Vooral onvolwassen vogels zwerven tot voor de West-Afrikaanse kust.

Voedsel

Hoofdzakelijk vis met een lengte van 2,5 tot ruim 30 cm. Scholen vis worden bejaagd tot max. 25 meter diepte. Vis wordt bemachtigd via spectaculaire duikvlucht of zwemmend vanaf het water. Zeker 50 vissoorten bekend als voedsel. Vooral haring, makreel, sprot en zandaal.

Vogeltrek

Vooral jonge jan-van-genten trekken in het najaar via het Kanaal tot voor de West-Afrikaanse kust. De overige vogels zwerven over de zee en volgen de scholen vis. In de maanden september tot december zijn ze goed langs onze kust te bewonderen (als de wind hard aanlandig is).


Verspreiding en aantal

doortrekker en wintergast in vrij groot aantal

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

Als zeevogel te zien langs de Noordzeekust, vooral van begin september tot half november. Deels trekbewegingen, soms achter vissersschepen. Grootste aantallen met harde aanlandige wind. Talrijker in jaren met rijk voedselaanbod (vooral jonge haring).

Aantallen in Nederland

Aantal broedparen

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

De jan-van-gent laat zich langs de kust zien, vooral als er scholen vis zijn. Het talrijkst in het najaar, bij aanlandige wind.

In Europa

In Europa broedt de jan-van-gent vooral bij Schotland en IJsland. Daarnaast kolonies op de Kanaaleilanden, voor de Franse kust en in Noorwegen. Groot-Brittannië herbergt zo’n 70% van de Europese broedpopuIatie. Verreweg de grootste kolonies van soms meer dan tienduizend vogels bevinden zich op de rotskusten van St. Kilda, een archipel aan de westzijde van de Schotse Hebriden.

Meer informatie


Bescherming

Kustvogels als de jan-van-gent zijn afhankelijk van een gezonde zee en uitermate kwetsbaar voor olievervuiling. Daarnaast kan overbevissing de soort parten spelen, mogelijk ook klimaatverandering die weer van invloed is op voorkomen en bewegingspatronen van visscholen. Plastic afval in zee, zoals stukken visnet, worden door jan-van-genten aangezien als nestmateriaal (wieren). Verstrikking daarin heeft fatale gevolgen.

Wat wij doen

Vogelbescherming zet zich in voor de aanwijzing van beschermde gebieden op de Noordzee voor zeevogels als de jan-van-gent. Een belangrijk resultaat daarvan is de aanwijzing van de Bruine Bank als Natura 2000-gebied in 2021. Daarnaast zet Vogelbescherming zich op nationaal en internationaal niveau in voor generieke bescherming van zeevogels, onder andere bij de aanleg van windparken op zee en visserij.

Wat kunt u doen

Overheden moeten goede controles uitvoeren op olievervuiling. Internationale wetten en regels (en de handhaving daarvan) zouden moeten voorkomen dat de zeeën worden leeggevist. Zover is het helaas nog lang niet. Duurzame visserij is daarnaast ook een grote verantwoordelijkheid van de sector zelf. Grote windmolenparken kunnen nadelig zijn voor deze soort en moeten dus goed worden gemonitord.

Meer weten?

Actuele berichten

Downloads


Wet- en regelgeving

De jan-van-gent is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen zijn jan-van-genten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de jan-van-gent is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.

Algemene regels

De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:

  • het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
  • het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
  • het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
  • het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
  • het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).

Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).

Bijzondere regels

De Bruine Bank is aangewezen als Natura 2000-gebied voor de jan-van-gent op grond van hoofdstuk 2 van de Wet natuurbescherming. Voor het gebied gelden daardoor strenge regels voor alle plannen en projecten die mogelijk significante negatieve effecten hebben op de jan-van-gent en de andere vogelsoorten waarvoor het gebied is aangewezen.

Meer weten?

© Foto's: AGAMI   © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk   © Video's: Natuur Digitaal