Navigatie overslaan
Gierzwaluw / Elwin van der Kolk

Gierzwaluw

Common swift, Apus apus - Gierzwaluwen (Apodidae)

Huizen, kantoorgebouwen, kerken en andere bouwsels van de mens zijn voor gierzwaluwen net een rotslandschap vol met holtes, waarin zij kunnen broeden. Vooral oude gebouwen, vaak in de binnenstad van steden, zijn in trek. Een groot deel van hun leven bevinden ze zich in de lucht. Tijdens de broedtijd zitten ze op hun nesten.

Gierzwaluw / Agami

Herkenning

Gierzwaluwen zijn geheel donker met alleen moeilijk waarneembare lichte keelvlek. Heeft kenmerkende sikkelvormige vleugels. De vlucht is afwisselend met snelle, diepe vleugelslagen en lange glij- of zweefvluchten. Vaak te zien in groepjes, elkaar achtervolgend en daarbij het typische schreeuwende geluid producerend. Korte, spitse snavel en zeer korte poten.

Geluid

In broedtijd scherpe, gierende geluiden.


17-18,5 cm, spanwijdte 40-44 cm

Deze soort lijkt op:

Advies met de Checklist Groen Bouwen

Met de Checklist Groen Bouwen helpen wij je graag op weg om met aandacht voor groen en vogels te bouwen. Of het nu gaat om nieuwbouw, renovatie, projectontwikkeling of planvorming, de checklist geeft je tal van ideeën en concrete adviezen. Via vragen over je bouwplan ontvang je een advies op maat.

Naar de checklist

Checklist Groen Bouwen

Leefwijze

Broeden

Broedt in mei en juni, heeft dan één legsel met 2-3 eieren. Is een koloniebroeder wanneer er voldoende aanbod van nestgelegenheid is. Ze hebben hun nest in gebouwen, onder dakgoot, achter regenpijp, dakkapel, dakpan, of in een gat in de muur en ook wel in neststenen. Broeddduur 18-22 dagen. De jongen trekken na het uitvliegen meestal snel weg.

Video in nieuw venster openen

Leefgebied

Voor hun nestgelegenheid zijn gierzwaluwen afhankelijk van beschikbaarheid van gebouwen met geschikte holtes. Ze jagen boven uiteenlopende habitats in dorpen en steden. Al het voedsel wordt gevangen in de lucht, ze zijn gespecialiseerd in het vangen van insecten in volle vlucht. Daarvoor zoeken ze meestal de luchtlagen op die op dat moment de meeste insecten bevatten, en dat kan best een flinke hoogte zijn.

Voedsel

Het voedsel bestaat uit vliegende insecten, zoals muggen, (zweef)vliegen en dag- en nachtvlinders. Voor hun jongen verzamelen ze tot wel enkele honderden insecten per keer in een voedselbal, die vervolgens aan de jongen wordt gevoerd.

Vogeltrek

Gierzwaluwen zijn lange-afstandstrekkers die de winter doorbrengen in het grote gebied tussen Mali en Congo. Deze vogels trekken in juli-augustus vanuit Nederland weg in zuidwestelijke tot zuidoostelijke richting. Half april-begin mei arriveren zij weer in ons land.


Verspreiding en aantal

talrijke broedvogel | wegtrekkend | doortrekker in groot aantal

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

Het is niet mogelijk een trend te destilleren uit de informatie die verzameld is over de gierzwaluw. Het is een vogelsoort die zeer moeilijk te inventariseren is, ook al komen er steeds meer gegevens boven tafel via onder meer het MUS-telnetwerk van Sovon en Vogelbescherming (Meetnet Urbane Soorten).

Aantallen in Nederland

Aantal broedparen 45.000-70.000 (in 2018-2020)
Geschat maximum aantal overwinteraars aantal onbekend
Doortrekkers 50.000-200.000 (in 2008-2012)

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Van mei tot en met juli boven oude dorps- en stadskernen.

In Europa

De gierzwaluw komt in geheel Europa voor, hoewel de aantallen in noordelijker streken beduidend lager worden.

Meer informatie


Bescherming

Door onder meer isolatie van woningen en veranderde bouwmethode staat het aantal geschikte verblijfplaatsen sterk onder druk. Woningen en gebouwen zijn te netjes. Bij renovaties en nieuwbouw is het gemakkelijk om rekening te houden met de gierzwaluw en kunstmatige nestgelegenheid aan te brengen. De vele vrijwillige gierzwaluwbeschermers van Nederland en Vogelbescherming doen er alles aan om bedrijven, gemeenten en woningbouwcorporaties daarvan te overtuigen. In een stad als Amersfoort is dat goed gelukt.

Wat wij doen

Wij ontsluiten informatie over het aanbrengen van kunstmatige nestgelegenheden om het tekort hieraan te helpen op te heffen. Hiervoor coördineren wij een netwerk van Stadsvogeladviseurs, die lokaal kunnen adviseren. Daarnaast brengen we maatregelen voor de gierzwaluw onder de aandacht van gemeentes, woningbouwcorporaties en bouwbedrijven. In de webshop van Vogelbescherming zijn kunstnesten voor gierzwaluwen te koop.

Wat kun jij doen

Het bieden van nestgelegenheid is de belangrijkste maatregel om gierzwaluwen te helpen. Voorzie bij nieuwbouw of renovatie standaard in nestgelegenheid. Plaats nestpannen en/of neststenen in groepjes, bij voorkeur op een hoek of langs de kopse kant van een gebouw op het noorden of oosten. Neem contact op met een van onze Stadsvogeladviseurs voor wijkgerichte maatregelen.

Wil je je actief met de bescherming van gierzwaluwen bezighouden, dan kun je je aanmelden bij vereniging Gierzwaluw Bescherming Nederland.

Meer weten?

Actuele berichten

Downloads


Wet- en regelgeving

De gierzwaluw is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn gierzwaluwen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de gierzwaluw wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

  • vogels opzettelijk te doden of vangen;
  • nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
  • eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
  • vogels opzettelijk te storen;
  • vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

  • de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
  • de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
  • de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
  • het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van gierzwaluwen zijn het gehele jaar beschermd, omdat zij als koloniebroeders elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De nesten zijn daarom, voor zover ze niet permanent verlaten zijn, jaarrond beschermd. In het kennisdocument voor de gierzwaluw vind je informatie over effectieve maatregelen om de nestplaatsen van de soort te beschermen.

Er zijn wettelijke eisen gesteld aan verblijfsvoorzieningen voor gebouwafhankelijke beschermde soorten, zoals de gierzwaluw. De wet bepaalt dat bij nieuwbouw en ingrijpende renovaties maatregelen worden genomen om deze soorten te faciliteren.

Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.

Meer weten?

© Foto's: AGAMI   © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk   © Video's: Natuur Digitaal