Buitenlandse roodborsten in de tuin

Bij een verkiezing voor de populairste tuinvogel, zou de roodborst hoge ogen gooien. De roodborst is mooi, fier en minder schuw dan veel andere tuinvogels. Er zijn talloze waarnemingen dat roodborsten mensen opzoeken die in hun tuin aan het spitten, of blad aan het harken zijn. Door dit tuinwerk komen interessante prooien zoals wormen in zicht. Roodborsten ‘gebruiken’ ons op zulke momenten.

Als er sneeuw ligt, wordt het voor de roodborst lastig om voldoende voedsel te vinden. Deze grondvogel gooit dan het laatste beetje schuwheid over de heg en komt zelfs op onze terrassen naar voedsel zoeken. Op zo'n dag moet het liedje ‘roodborstje tikt tegen het raam...’ zijn geschreven.

Maar kijken we in onze tuinen steeds naar dezelfde roodborst? Dat hangt erg van het seizoen af. Als je in de periode mei tot en met augustus een roodborst ziet, dan is het vrijwel zeker een broedvogel. De meeste jaren broeden ze in mijn tuin. Omdat ik een deel van de roodborsten geringd heb met kleurringen kan ik van sommige een levensgeschiedenis maken. Zo bleek dit voorjaar dat een paar maar liefst drie succesvolle broedsels op rij had. Een topprestatie.

In september verandert er veel. Ten noorden van ons land broeden honderdduizenden roodborsten in Scandinavië en Rusland en in die landen valt in de meeste winters te veel sneeuw voor de roodborsten om daar te kunnen overleven. Deze noordelijke roodborsten gaan massaal op trek en de eerste strijken in september in onze tuinen neer. De meeste blijven slechts een paar dagen om flink te eten en trekken dan verder om in Frankrijk, Spanje of Portugal te overwinteren.

De blijvers kiezen een winterterritorium. Als in de ochtendschemer de eerste begint te tikken, melden de andere zich direct. In de loop van november zijn de territoria gevestigd en worden ze steeds stiller. Er is geen reden meer om je druk te maken. Dat verandert als er bijvoorbeeld sneeuw valt. Plots hoor je ze weer overal.

Jaarlijks blijven 3 tot 8 roodborsten in mijn tuin en die van de omringende buren overwinteren. De Engelse bioloog David Lack schreef als eerste over deze winterterritoria en zag ook vechtpartijen als een roodborst ging buurten. Ik zie vanaf eind november echter regelmatig roodborsten in een aangrenzend winterterritorium zonder dat het veel tumult oplevert.

Het kwam een paar keer voor dat dezelfde roodborst twee jaar op rij in mijn tuin overwinterde en eenmaal zelfs drie winters op rij. Stel je het eens voor: een roodborst die broedt in een Zweedse tuin met zo'n prachtig rood houten huis, vliegt circa 600 kilometer om drie jaar op rij in mijn tuin te overwinteren. Een terugkerende overwinterende roodborst geeft me een heel fijn gevoel. Er is tegenwoordig een kleine kans op sneeuw in Nederlandse tuinen en dus hebben ze voldoende bereikbaar voedsel.

In het voorjaar hebben de Nederlandse tuinen ook een functie als voedselgebied voor roodborsten die zuidelijker hebben overwinterd. In maart arriveren de eerste en de voorjaarstrek loopt door tot in april. De meeste blijven maar een of twee dagen. Een roodborst die ik dit voorjaar op 20 maart ringde, bleek twee dagen later 11 procent in gewicht te zijn toegenomen. Deze is voldoende ‘bijgetankt’ om weer een etappe af te gaan leggen naar bijvoorbeeld Zweden.

In een goed jaar ring ik 80 tot 90 verschillende roodborsten in mijn tuin, grotendeels trekvogels dus. Het doet me eens te meer beseffen hoe belangrijk de Nederlandse tuinen samen zijn voor trekvogels zoals de roodborst.

Als je nu in december een roodborst in je tuin ziet, heb je een grote kans dat het je ‘eigen’ winter-roodborst is, die in oktober kwam en straks in maart weer vertrekt. Geniet er nog een paar maanden van.

Gerrit J. Gerritsen