Beoogde ‘Natuurcompensatie Maasvlakte II’ volstrekt onvoldoende

Maandenlang zaten natuurorganisaties constructief aan tafel om mee te denken over een oplossing om natuurcompensatie te realiseren. Het oorspronkelijke plan voor een zeereservaat is niet uitgevoerd om ruimte te bieden aan alternatieve plannen, die ook perspectief bieden aan visserij. Nu ligt er een plan dat álleen rekening houdt met visserijbelang en natuurbelang volledig negeert.

De gebieden die worden aangewezen als toekomstig beschermd natuurgebied zijn te versnipperd en hebben te weinig potentie voor natuurherstel. In hoogwaardige gebieden mag nog steeds de bodem worden beschadigd door bodemberoerende visserij, zoals garnalenvisserij, waardoor onderwaternatuur geen kans krijgt te herstellen.

Jeroen de Koe, directeur natuur Natuurmonumenten: “We wachten al 20 jaar op de overheid om afspraken na te komen. Afspraken worden keer op keer geschonden, de grens is voor ons bereikt. Natuur heeft al weinig ruimte in Nederland en als er natuur verloren gaat moet er goede compensatie plaatsvinden, dat is wettelijk bepaald. Als aan dit voorstel wordt vastgehouden kunnen wij niet anders dan opnieuw naar de rechter stappen om te zorgen dat alsnog wordt voldaan aan de wettelijke natuurcompensatie.”

Het gaat slecht met de onderwaternatuur. Bodemberoerende visserij beschadigt de zeebodem en zorgt ervoor dat planten, vissen en zeedieren in hun zee geen thuis meer kunnen vinden. We weten dat de rijke onderwaternatuur zich kan herstellen als deze met rust gelaten wordt. We zien dit op plekken waar nu niet kan worden gevist, zoals bij de Brouwersdam. Daar ontdekten duikers een paar jaar geleden een schitterend natuurlijk oesterrif: vroeger algemeen in de Voordelta, nu zeldzaam. De zeenatuur in de Voordelta verdient het om na 17 jaar alle ruimte te krijgen om te herstellen.

In december 2023 was er onder leiding van voormalig minister Van der Wal een compromis bereikt en lag er een alternatief ecologisch aanvaardbaar plan rekening houdend met het belang van de vissers. Demissionair staatssecretaris Rummenie houdt nu alleen rekening met de visserijbelangen en we zijn terug bij af.

Bij de aanleg van de Tweede Maasvlakte is ca 2.500 hectare onderwaternatuur verloren gegaan doordat er meters zand zijn opgespoten in de Voordelta: het stuk Noordzee voor de kust van Zuid-Holland en Zeeland. De vergunning legde vast hoe deze verloren natuur gecompenseerd zou worden. Het ministerie van LNV maakte destijds een plan voor de aanleg van een zeereservaat in de Voordelta. Om natuur te beschermen moest in dat gebied alle bodemberoerende en overige visserij worden beëindigd. Op basis van dat plan verleende de Europese Commissie in 2003 toestemming voor de aanleg van de Tweede Maasvlakte. Later werd dit plan door Nederland echter in afgezwakte vorm uitgevoerd.

In 2020 bleek dat de natuurcompensatie hiermee niet voldoende was gerealiseerd. Natuurorganisaties zitten sindsdien aan tafel met het Rijk en ander betrokken partijen om een alternatieve natuurcompensatie vorm te geven. Omdat er onvoldoende voortgang zat in het traject stapten natuurorganisaties naar de rechter. In 2022 bepaalde de rechtbank dat de natuurcompensatie voor de aanleg van de Tweede Maasvlakte onvoldoende was gerealiseerd en alsnog moest worden uitgevoerd volgens het oorspronkelijke plan uit 2001.

Ondanks de gerechtelijke uitspraak van 2022 en wederom vervolgsessies voor alternatieve plannen tussen alle partijen is de natuurcompensatie nog altijd niet uitgevoerd en ligt er nu een plan dat ver door de ondergrens zakt van wat ecologisch aanvaardbaar is en dat niet voldoet aan de eisen van de Europese Commissie.

Het is een wettelijke verplichting van de Europese Commissie om natuurcompensatie vooraf aan de uitvoering van een dergelijk project te realiseren. In dit geval is een vergunning voor de aanleg van de Tweede Maasvlakte afgegeven omdat er een goed plan lag voor een zeereservaat. Hier zou de natuur zich richting de oorspronkelijke soortenrijkdom met wel 150 soorten op de zeebodem kunnen herstellen, zoals natuurlijke riffen van oesters- en mosselbanken met sponzen, anemonen, kreeftachtigen, schelpkokerwormen en allerhande bijbehorend zeeleven. In zo’n rijke biotoop ontstaat een kraamkamer voor veel soorten; trekvissen, zeevogels (zwarte zee-eend, aalscholver, grote stern, visdief) en grotere zeezoogdieren profiteren daar van mee.

Het zou een voorbeeldproject moeten zijn om te laten zien dat er economische ontwikkeling mogelijk is in een Europees beschermd natuurgebied als dit afdoende wordt gecompenseerd. Helaas is van een goed voorbeeldproject geen sprake. In feite ligt de Tweede Maasvlakte er al 17 jaar illegaal.

Voor vissers lijkt het nu een goed plan, maar eigenlijk betekent het ook voor hen nog steeds onzekerheid voor de toekomst, omdat het wettelijk geen stand houdt. Het is nu wachten op de Raad van State en de Europese Commissie om te bepalen wat er moet gebeuren. De gang van zaker schept een negatief precedent voor toekomstige projecten waarvoor compensatie nodig is. Er wordt al gesproken over een Maasvlakte III, terwijl de natuurcompensatie voor de aanleg van Maasvlakte II na al die jaren nog steeds niet fatsoenlijk is geregeld, laat staan uitgevoerd.