Boekentip: De griel – kroniek van een spookvogel

De griel is een zeldzame vogel in ons land, met gemiddeld enkele waarnemingen per jaar, terwijl het tot begin jaren ‘50 van de vorige eeuw een regelmatige broedvogel was van de Hollandse duinen. De geschiedenis van deze populatie, waarover bovendien tegenstrijdige berichten de ronde doen, is vrijwel onbekend. Dit boek maakt aan alle onduidelijkheden een einde. Het is het definitieve standaardwerk over deze soort in Nederland.

De auteurs, Guido Keijl, Ruud Vlek, Rienk Slings, Gerald Oreel en Roland van der Vliet, hebben allen een levenslange fascinatie met de vogels van het duin, de geschiedenis van de ornithologie in Nederland en (natuurlijk) met de griel. Dit boek is dan ook de culminatie van een jarenlang project. En dat is er aan af te zien! Ze leveren een puik stukje detectivewerk: CSI is er niets bij.

Zo wordt duidelijk dat de Nederlandse populatie waarschijnlijk van tijdelijke aard was, van eind 19e eeuw tot halverwege de 20e eeuw. De duinen tussen Den Haag en Schoorl waren toen om meerdere redenen geschikt als broedgebied voor de griel. Zo werden de ooit stuivende duinen in die jaren steeds meer vastgelegd. Grielen houden niet van open duin, maar wel van de overgang van stuifvlaktes naar meer kortgrazige vegetatie.

Ook de grootte van de Nederlandse populatie was lange tijd niet duidelijk. Door alle waarnemingen, ook die van verzamelde vogels en eieren, foto’s, tekeningen en verslagen van boswachters en vogelaars bijeen te brengen en op kaarten te plotten, ontstond langzaam een beeld van de verspreiding en aantallen. Preciezer dan dit wordt het dan ook niet.

Natuurlijk wordt ook uitgebreid ingegaan op de oorzaken voor het verdwijnen van de griel – of doornsluiper, zoals de vogel ook wel werd genoemd – als broedvogel in Nederland. Die zijn velerlei. Zo werden bossen aangelegd (waar de griel niets te zoeken heeft), werd het konijn bestreden (of ze werden ziek) waardoor de duinen verruigden, werden drinkwaterplassen aangelegd en nam verstoring door recreatie (en grielenliefhebbers!) toe. Hierdoor en door andere oorzaken waren de duinen rond 1950 ongeschikt geworden als leefgebied van de griel.

Voor het eerst is de volledige biologie van de griel in Nederland onderzocht en de resultaten hiervan worden in een apart hoofdstuk uitgebreid besproken. Gedrag en geluid, voedsel en foerageergedrag, broedbiologie en het voorkomen buiten de broedtijd werden allemaal precies in beeld gebracht. En dit allemaal dankzij het napluizen van – vaak obscure – oude bronnen, interviews met vogelaars en duinwachters van weleer, museumonderzoek en zwart-wit beeldmateriaal.

Gelardeerd met veel historische foto’s, uit een tijd dat fotografie nog niet voor iedereen was weggelegd, en tekeningen loopt het boek over van interessante feitjes.

Daarnaast gaat het boek ook in op de tegenwoordige status van de soort in Nederland. Hierbij valt op dat ze nog steeds vooral in de kuststreek opduiken, maar dat ze eigenlijk overal in het land kunnen worden aangetroffen. En dat steeds vaker.

Met dit boek is er waarschijnlijk geen voormalige broedvogel van ons land waarvan het voorkomen in ruimte en tijd zo nauwkeurig is gedocumenteerd als de griel. Een compliment aan de auteurs is hier dan ook zeker op zijn plaats.

Voor wie geïnteresseerd is in ornithologische geschiedenis, de duinen als leefgebied van vogels en/of de griel: dit boek is voor u! En gelukkig is de griel nog steeds mysterieus genoeg om ook na lezing van het boek van de vogel te kunnen blijven genieten. Wie weet mogen we deze vogels weer eens verwelkomen als broedvogel? De tijd zal het leren.