Waterral
Water Rail, Rallus aquaticus - Rallen (Rallidae)
De waterral is een wat geheimzinnige, schaarse broedvogel in Nederland. Hij laat zich zelden zien, maar je kan hem wel horen. Uit het moeras klinkt wel eens z'n gegil als een speenvarken. Een deel van de waterrallen blijft het hele jaar in ons land. In de winter langs bevroren rietrandjes zijn ze dan goed te zien. Waterrallen zijn donker gekleurd met een rode lange snavel. Vliegen doen ze zelden bij verstoring, ze verdwijnen liever al lopend uit het gezichtsveld.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Overwegend bruin gestreept met gestreepte flanken en een grijs voorhoofd en buik. Opvallende lange rode snavel. De waterral heeft dunne, lange tenen om gemakkelijk over plantenresten in het water te kunnen lopen. Stiekeme vogel die zich zelden laat zien. In de winter als er ijs ligt, komen ze wat meer uit de dekking en lopen ze soms over het ijs.
Geluid
Zeer gevarieerd. Vaak een gegil als van een speenvarken en ook een lang aan gehouden "kiep…kiep…kiep..." etc. Baltsroep (in voorjaar ook 's nachts op trek) een versnellend ''duuk...duuk...duuk...trruuiieee…".
25-28 cm, spanwijdte 38-45 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Broedt vanaf eind maart tot augustus. Heeft één of twee legsels per jaar van meestal 6 - 11 eieren, (soms tot 16). Broedduur 19-22 dagen. Broedt meestal vlakbij of boven het water in dikke vegetatie. Jongen zijn nestvlieders en zijn na 6-8 weken geheel onafhankelijk.
Leefgebied
Moerasgebieden met riet en drassige plekken, langs rivieren en meren in rietkragen ook in stadsparken met riet. In de winter ook bij afwateringskanalen en andere plaatsen waar nog open (stromend) water te vinden is.
Voedsel
De waterral is een alleseter. Kikkers, slakken, insecten, larven, visjes, garnalen, maar ook scheuten en wortels, en kuikens en aas.
Vogeltrek
De waterral is een vogel die 's winters in Nederland blijft.
Vogels uit Noord- en Midden-Europa trekken van september tot december door richting de overwinteringsplekken. Ze trekken 's nachts en tijdens een frisse heldere herfstnacht is dat goed te horen. Van februari tot mei gaat het in het voorjaar de omgekeerde richting op. De Noord-Europese waterrallen overwinteren deels in Groot-Brittannië en Ierland. De Nederlandse waterrallen die wel wegtrekken, overwinteren in Zuid-Europa en Noord-Afrika tot de Zwarte Zee.
Verspreiding en aantal
vrij schaarse broedvogel | wegtrekkend | doortrekker en wintergast in vrij klein aantal
Vanaf 1990 nemen de aantallen toe, de laatste jaren stabiel. Van doortrekkers zijn onvoldoende gegevens beschikbaar.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 2800-4700 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 3000-6000 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | 2000-10.000 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Rondom de Oostvaardersplassen vooral te horen. Ook in stadspark klinkt het gekrijs van de waterral uit het riet. In de winter langs rietrandjes aan het scharrelen.
In Europa
De waterral broedt in grote delen van Europa.
Meer informatie
Bescherming
De waterral staat niet op de Rode Lijst. De afgelopen decennia verdwenen er goede plekken om te broeden door de verdroging of verbossing van moerasgebied. De aanleg van natte natuurgebieden zorgde weer voor aanwas van broedgebied. Een koude winter en droog voorjaar doen de waterral geen goed.
Wat wij doen
Vogelbescherming heeft zich altijd sterk gemaakt voor (goed beheerde) moerasnatuur. Onder meer door een belangrijke bijdrage te leveren aan de samenstelling en uitvoering van het Beschermingsplan Moerasvogels 2000 - 2004 van de rijksoverheid. Verder heeft Vogelbescherming een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van klimaatbuffers in Nederland: plekken waar waterberging hand in hand gaat met natuurontwikkeling.
Wat kunt u doen
Terreinbeherende organisaties en gemeenten kunnen ervoor zorgen dat hun natte gebieden (met riet en zegge) niet verdrogen of tot bos verworden.
Meer weten?
Actuele berichten
Downloads
- Beschermingsplan moerasvogels 2000-2004 (pdf, 1.23 Mb)
Wet- en regelgeving
De waterral is een beschermde inheemse diersoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn waterrallen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de waterral is in Nederland geregeld in de Wet natuurbescherming.
Algemene regels
De Wet natuurbescherming bevat een aantal verboden handelingen die van toepassing zijn op alle inheemse vogels. Deze verboden gelden in heel Nederland. De wet verbiedt:
- het opzettelijk doden of vangen van vogels (artikel 3.1 lid 1);
- het opzettelijk vernielen of beschadigen van nesten, rustplaatsen en eieren van vogels, of het wegnemen van nesten (artikel 3.1 lid 2);
- het rapen en onder zich hebben van eieren van vogels (artikel 3.1 lid 3);
- het opzettelijk storen van vogels (artikel 3.1 lid 4);
- het bezit, het vervoer en de handel in vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan (artikel 3.2).
Overtreding van deze verboden is een economisch delict en kan leiden tot strafrechtelijke vervolging. De verboden worden ook bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitzonderingen op de verboden zijn opgenomen in de wet en de bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De wet voorziet in een algemene bevoegdheid voor de provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) om onder strikte voorwaarden een ontheffing of vrijstelling te verlenen van de verboden (artikel 3.3).
Bijzondere regels
De Wet natuurbescherming biedt in heel Nederland gedurende het broedseizoen bescherming aan de nesten van de waterral, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen op grond van de Wet natuurbescherming.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Soortendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal