Purperreiger
Purple Heron, Ardea purpurea - Reigers (Ardeidae)
De purperreiger is een sierlijke reiger met een fraai uiterlijk. Hij is donkerder, iets kleiner maar vooral slanker dan de bekende blauwe reiger. In vlucht vallen vooral de ver uitstekende poten met lange tenen op. De purperreiger is een moerasbewoner en broedt in kolonies in drassig, overjarig rietland en in door oud riet omgeven struweel. Het voedsel bestaat vooral uit vis en amfibiën, die in ondiep open water gevangen worden. Het zijn trekvogels, die overwinteren in West-Afrika ten zuiden van de Sahara. Purperreigers zijn een stuk zeldzamer dan de algemene blauwe reiger.
Snel naar informatie over:
Herkenning
De purperreiger heeft een kenmerkende bruinoranje nek met zwarte strepen. Het mannetje lijkt zeer veel op het vrouwtje, maar is gemiddeld iets groter. Verder hebben de sierveren witte punten. Jonge vogels zijn geelbruin en houden een bruin kleed tot en met het tweede jaar. De vlucht is wat grilliger dan blauwe reiger, waarbij de vleugels ook iets geknikter worden gehouden. De ver uitstekende poten met lange tenen vallen op, net als de meer gehoekte 'keelzak' dan bij de blauwe reiger.
Geluid
Minder zwaar en heser dan blauwe reiger.
78-90 cm, spanwijdte 120-150 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Broedt van april tot juni. Legt 2 tot 8 bleek-blauwgroene eieren. Man en vrouw broeden deze vervolgens in 25 - 30 dagen uit. Het broeden start vanaf het eerste ei dat wordt gelegd, waardoor de jongen opeenvolgend uit het ei komen. De jongen kunnen na 45 - 50 dagen vliegen en worden tot zo'n twee weken na uitvliegen door beide ouders verzorgd. Bij reigers is het normaal dat het laatstgeboren jong niet overleeft door rivaliteit onder de jongen (waarbij oudere, sterkere jongen de zwakkere nestgenoten verdringen). De oudst levende wilde vogel die bekend is, was 23 jaar.
Leefgebied
Purperreigers broeden in moerassen met veel riet en struikgewas. De nesten worden in kolonies gemaakt, op een veilige plaats in uitgestrekt rietland waar oud riet en wilgenstruiken worden benut. Het voedsel wordt gezocht in ondiep water met een rijke oeverbegroeiing. Nederland vormt de uiterste noordwestgrens van het verspreidingsgebied. Europese broedvogels trekken weg naar Afrika om te overwinteren.
Voedsel
Viseter, vangt vooral vis van circa 2 tot 15 centimeter, bij uitzondering groter. Ook kikkers, waterinsecten en (rivier)kreeftjes, muizen, mollen, hagedissen en wat de reiger verder voor de snavel komt. In de typische laagveen-broedgebieden van de purperreiger vormen modderkruipers (de grote modderkruiper is een bedreigde vissoort van de 'rode lijst') soms een substantieel deel van het menu.
Vogeltrek
Trekt na het broedseizoen in augustus-september weg naar Afrika, waar ten zuiden van de Sahara niet-trekkende soortgenoten worden opgezocht. Er is uitstekend onderzoek gedaan (met behulp van zender- en loggertechnologie) om de precieze trek van purperreigers in kaart te brengen. Hiermee is veel kennis over de gekozen routes en strategie verzameld. Zo blijken de routes tussen individuele vogels sterk te verschillen. Trek vindt vooral 's avonds en 's nachts plaats. Voorjaarstrek van maart tot in mei.
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Verspreiding en aantal
schaarse broedvogel | wegtrekkend
In de laagveengebieden van Nederland zijn zo'n 30 kolonies van purperreigers. In de grootste kolonies zijn tussen 100 en 200 paartjes te vinden. De Nederlandse populatie kelderde tussen 1970 en 1990 van minimaal 900 paar tot nog slechts 220. De oorzaken lagen vooral buiten Nederland, in de overwinteringsgebieden. De Sahelregio in Afrika kampte met jarenlange droogten. Toch waren de broedgebieden in Nederland (en de rest van Europa) ook niet optimaal in orde, waardoor er weinig mogelijkheid tot vlot herstel was. Vanaf 1990 gaat het zowel in de Sahel als in het Nederlandse broedgebied weer beter en neemt de populatie toe.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 1210-1250 (in 2023) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 1-5 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Bolwerken van de purperreiger zijn de Nieuwkoopse Plassen (Zuid-Holland) en de Zouweboezem (Utrecht). Hier zijn ontmoetingen met purperreigers kansrijk. Ook in de Weerribben, Wieden, Alde Faenen en andere grote laagveengebieden komen purperreigers voor.
In Europa
Nederland vormt de uiterste noordwestgrens van het leefgebied. Buiten Europa komen bovendien grote populaties (die niet trekken) voor in Afrika. Het leefgebied strekt zich van Nederland uit over heel Europa, maar de soort komt nergens echt noordelijker voor dan Nederland. In Zuidoost- en Zuid-Europa komen ook flinke populaties voor in geschikte, grote natte leefgebieden.
Meer informatie
Bescherming
Nederland is belangrijk voor moerasvogels; een flink deel van de West-Europese populatie broedt in ons kleine land. De laagveenmoerassen van Friesland, Overijssel en het Groene Hart zijn voor purperreigers van belang. Sinds 2017 staat de soort niet meer op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels.
Wat wij doen
Met het Beschermingsplan Moerasvogels voorzag Vogelbescherming in een bundeling van kennis en beheeradviezen waarmee terreinbeherende organisaties vervolgens aan het werk gingen. Met als resultaat dat de kennis om ze effectief te beschermen enorm is toegenomen.
Wat kun jij doen
Purperreigers profiteren van goed beheerde natuurgebieden, een verantwoordelijkheid van overheden en terreinbeheerders.
Meer weten?
Actuele berichten
- Zomerse vogelvakantie
- Reigers in Nederland doen het uitstekend
- 5 succesverhalen van een Wetlandwacht
- Zeldzame sterns in de Zouweboezem met Merel Westrik
Downloads
- Purperreiger - artikel Vogelnieuws 2010-05 (pdf, 180 Kb)
- Beschermingsplan moerasvogels 2000-2004 (pdf, 1.23 Mb)
- Leefgebieden van moerasvogels in agrarisch gebied (pdf, 4.52 Mb)
- Moerasherstel in het westelijk rivierengebied (pdf, 5.02 Mb)
- Voedselgebieden van de purperreiger in Nederland (pdf, 2.48 Mb)
- Zenderonderzoek purperreiger (pdf, 222 Kb)
Wet- en regelgeving
De purperreiger is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn purperreigers beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de purperreiger wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van purperreigers zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. En In sommige provincies zijn nesten van purperreigers het gehele jaar beschermd, omdat zij als koloniebroeders elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De nesten zijn daarom, voor zover ze niet permanent verlaten zijn, jaarrond beschermd in deze provincies.
Verschillende natuurgebieden die door purperreigers worden gebruikt als broedgebied, foerageergebied of slaapplaats, zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om de Boezems Kinderdijk, het Naardermeer en de Oostelijke Vechtplassen. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal