Knappe kleurrijke kraai(achtig)en

Zwart-witte kraaiachtigen komen wel meer voor, denk aan de ekster bijvoorbeeld. Maar echt zwart-witte kraaien zijn er niet veel. De Daurische kauw is de bonte tegenhanger van ‘onze eigen’ kauw in het Verre Oosten. De soort komt voor in Mongolië, het oosten van China en aangrenzend Rusland. Daar zijn ze wat voedsel en nestgelegenheid betreft duidelijk minder aan mensen gebonden dan hun ‘neven en nichten’ hier; ze leven in steppegebieden en op steile kliffen tot 2.000 meter hoogte. Ze zijn wel even sociaal als onze kauwen.

De meest noordelijke populaties trekken naar het zuiden van China om daar te overwinteren. Tijdens die trektochten dwalen Daurische kauwen wel eens af. En bij zeer hoge uitzondering verschijnen soms vogels in Europa. Ook in Nederland is twee keer een Daurische kauw opgedoken. In het voorjaar van 1995 verbleef er eentje langs de Noordzeekust tussen Bergen en Scheveningen. Twee jaar later ging het om een exemplaar in de kop van Noord-Holland, ook in het voorjaar. De vogel van 1995 werd later in Frankrijk opgemerkt, terwijl de andere eerder in Denemarken was waargenomen.

Met wat moeite is te zien dat de prachtige Lidth’s gaai verwant is aan de gaai zoals we die bij ons kennen. Onder andere de blauwzwart gestreepte schouderveren verraden dit. Maar verder is het een verschil van dag en nacht. Waarschijnlijk hadden beide soorten ooit een gemeenschappelijke voorouder. Maar inmiddels leeft de Lidth’s gaai alweer lange tijd volstrekt geïsoleerd van zijn verwanten: de vogels komen alleen voor op het subtropische Japanse eiland Amami-Oshima, tussen Japan en Taiwan.

Door het mooie verenkleed werd de soort vroeger veel gevangen voor de mode-industrie, waarna de aantallen afnamen. Daar kwam een eind aan toen deze gaai door de Japanse regering tot ‘nationaal monument’ werd uitgeroepen en er een speciaal reservaat werd ingesteld. De wereldpopulatie wordt momenteel geschat op zo’n 4.000 – 8.000 vogels.

De ekstergaai is inderdaad een soort mix van een (blauwe) gaai en een ekster. Zoals wel meer Zuid-Amerikaanse kraaiachtigen (de soort is van Mexico tot in Costa Rica te vinden) leeft ook de ekstergaai in groepen. Het zijn zeer sociale dieren, die fascinerend gedrag vertonen: zo’n groep bestaat doorgaans uit een (dominant) broedpaar met vrouwelijke nakomelingen (dus de dochters), die helpen bij het grootbrengen van de jongen.

In een groep gaat het dus meestal om één man en meerdere vrouwtjes. De mannelijke nakomelingen uit een groep zwerven rond en proberen het vaak aan te leggen met de dominante vrouw van andere groepen. Iets waar die vrouwtjes meestal minder moeite mee hebben dan het dominante mannetje. Verder doen de groepsleden bijna alles samen; slapen, voedsel zoeken en het verjagen van roofdieren. Zoals meer sociale vogels hebben ekstergaaien een enorm repertoire aan geluiden, vooral binnen de groep. Voor ieder type roofdier is er bijvoorbeeld een aparte alarmroep.

Qua kleurenpalet lijkt de Blauwe Kitta wel wat op de eerdergenoemde Lidth’s gaai. Maar de kitta is meer een eksterachtige, vandaar ook de lange staart. De verspreiding van de soort is beperkt tot de tropische regenwouden in de zuidelijke binnenlanden van Sri Lanka. Door dat sterk begrensde voorkomen is het een bedreigde soort. Net als veel familieleden zijn ook blauwe kitta’s luidruchtig, en ze kunnen meesterlijke imitaties voortbrengen van andere vogels. Buiten het broedseizoen vormen ze vaak groepjes die zich dan weer aansluiten bij andere zangvogels.

Waar wij in Nederland de koekoek kennen als broedparasiet, wordt die rol op Sri Lanka onder andere vervuld door de Indische koël. Deze soort legt zijn eieren soms in de nesten van blauwe kitta’s (en andere kraaiachtigen). De jonge koël gooit niet altijd de eieren of jongen uit het nest van de pleegouders – zoals ‘onze’ koekoek dat wel doet – en soms groeien pleegbroers- of zussen samen op. Maar het komt ook geregeld voor dat de kitta-jongen alsnog sterven omdat het koëlkuiken alle voedsel voor zich opeist.