Ken je de Sint-Maartensvogel?

Goudhaantjes hebben eigenlijk ontzaglijk weinig met Sint-Maarten te maken. Behalve dat ze in de herfst (voor of rond Sint-Maarten op 11 november) met groepen van tienduizenden tegelijk uit Scandinavië de Noordzee oversteken. En dan neerstrijken op onze Waddeneilanden, om van daaruit landinwaarts of door te trekken. Nu zijn er meer vogels die in het najaar naar Nederland komen, maar de goudhaan heeft er zijn bijnaam Sint-Maartensvogel aan overgehouden.

Als goudhaantjes eenmaal de Noordzee over zijn, ploffen ze uitgeput neer op de eerste de beste struik, op het eerste het beste Waddeneiland, om uit te rusten. Geen wonder als je bedenkt dat ze nog geen 9 centimeter groot zijn en slechts zo zwaar zijn als een dikke framboos.

Niet alleen zijn ze hiermee de kleinste vogels van Nederland, maar zelfs de kleinste van heel Europa! Voor zo’n kleintje lijkt de Noordzee een schier onneembaar obstakel en er ontstaan soms hele opstoppingen voor ze het aandurven. Maar ze doen het. En meestal lukt het.

Ook al broeden er massa’s goudhanen in ons land, die zie je niet of bijna niet. Ze zitten dan hoog in de toppen van naaldbomen. In de winter ligt dat anders. Dan zijn ze met meer en leven in groepen, vaak samen met (kool)mezen. Soms zijn ze zo druk bezig met het zoeken naar insecten, poppen, eitjes en spinnetjes, dat ze je amper opmerken. Dan zie je ze wel.

Die goudhaan groepjes komen buiten de broedtijd ook in parken en tuinen in het westen van het land. Vooral als er naaldbomen staan, zoals fijnspar, douglasspar, zilverspar of sitkaspar. Zo af en toe lusten ze best een hapje vetbol en dan het liefst zo een met insecten erin.

Zie je ze nooit in je omgeving, ga dan wandelen op de Veluwe of op de Utrechtse Heuvelrug voor het plezier ineens zo’n groepje te ontwaren.

Goudhaantjes koelen ’s nachts extra snel af, omdat ze zo klein zijn. Daarom slapen ze samen, dicht tegen elkaar aan om warm te blijven, want dat bespaart energie. Zelfs met z’n tweeën scheelt het flink. Waar een ‘gemiddelde’ tuinvogel tot 10% van zijn lichaamsgewicht kan verliezen in een koude nacht, loopt dat bij goudhaantjes op tot wel 20%.

(Stel je voor: je weegt 70 kilo als je gaat slapen en 55 kilo als je wakker wordt.) Dat verklaart meteen waarom ze zich ’s winters zo totaal verliezen in eten: al dat gewicht moet er weer bij voor de volgende nacht losbarst.