Navigatie overslaan
Grote barmsijs / Shutterstock Alle berichten
Grote barmsijs / Shutterstock Gert Ottens

Door Gert Ottens
Medewerker Vogelbescherming

Winterse barmsijzen: wat hangt daar?

Geplaatst op 19 november 2019

In de wintermaanden zijn in Nederland twee soorten barmsijzen te zien. Maar ondanks dat ze ook in de bebouwde kom voorkomen, zijn deze vinkachtigen niet erg bekend. Dat hebben ze een beetje aan zichzelf te wijten: ze leven vrij onopvallend en zien er op het eerste gezicht ook niet heel opvallend uit. Wie beter kijkt, ziet mooie beestjes met subtiele kenmerken. Een goed moment dus om de elzen in te duiken.

Kleine barmsijs

Kleine barmsijzen zijn het hele jaar door aanwezig in Nederland, maar in het broedseizoen toch dun gezaaid. Het gaat namelijk niet goed met deze soort. Want waren er in de jaren ’80 van de vorige eeuw nog rond de 1.000 broedparen, inmiddels zijn dat er 100-170. Broeden doen ze op de Waddeneilanden, langs de Hollandse kust, in Zuidwest-Drenthe en zeer verspreid over het oosten van het land. In de winter wordt deze populatie aangevuld met vogels van elders en dan zijn ze ruimer verdeeld, vooral in bossen maar ook in tuinen en parken. De aanwezigheid van elzen of berken is daarbij bepalend. Ze eten de zaden van deze (en andere) bomen, al hangend aan de takken, maar ook wel van planten op de grond.

Kleine barmsijs / Koos Dansen Kleine barmsijs. Een typisch exemplaar met beige-achtige grondkleur van kop en flanken / Koos Dansen Kleine barmsijs / Koos Dansen

Grote barmsijs

Grote barmsijzen zijn broedvogels van Scandinavië en aansluitend Rusland, en worden soms als een aparte soort gezien. In de winter zijn altijd wel grote barmsijzen aanwezig in Nederland, soms zelfs massaal. Normaal gesproken zijn ze een stuk schaarser dan hun kleine verwante, maar tijdens invasies kan het om een veelvoud gaan tot wel 10.000 grote. Hun voedselvoorkeur komt overeen, dus beide soorten zijn in dezelfde gebieden te vinden.

Grote barmsijs / Hennie Gunnink - Fotogalerij Mannetje grote barmsijs (let op de roze borst). Niet iedere grote barmsijs is zo licht als deze, maar bij een dergelijke vogel is het meteen duidelijk / Hennie Gunnink Grote barmsijs / Hennie Gunnink - Fotogalerij

Herkenning

De barmsijzen zijn kleine, gestreepte vinken, bruinig van boven en licht van onder en met een klein geel snaveltje en een zwart befje. Beide soorten hebben een rood voorhoofd, mannetjes vaak ook een rode/roze zweem op de borst. De verschillen zijn verder subtiel en de variatie is groot, dus het zal niet altijd mogelijk zijn om tot een determinatie te komen.

Kleine barmsijs / Shutterstock Kleine barmsijzen zijn meestal bruin van boven met beige vleugelstrepen / Shutterstock Kleine barmsijs / Shutterstock

In algemene zin geldt dat de kleine barmsijs in de winter meer bruin is en de grote barmsijs lichter, meer grijs. Ook de vleugelstrepen zijn bij kleine vaker beige en bij grote meestal wit. De stuit is bij grote barmsijs witachtig met donkere streepjes, bij kleine eerder lichtbruin. Ook is de grondkleur van de borst en flanken bij kleine vaak bruiner en donkerder dan bij grote barmsijzen, en zijn kleine zwaarder gestreept van onderen.

Groepjes barmsijzen verraden hun aanwezigheid vaak door gezellige roepjes. Maar de verschillen in roep tussen grote en kleine barmsijs zijn verwaarloosbaar.

Roep van de kleine barmsijs

Grote barmsijs / Albert Dokter - Vogelweb De koude kleuren van de grote barmsijs zijn een belangrijk kenmerk, hier een vrouwtje. Let ook op de witte vleugelstreep / Albert Dokter Grote barmsijs / Albert Dokter - Vogelweb

Witstuitbarmsijs

Heel soms, en dat kwam tot 2015 bijna 100 keer voor, duikt de zeldzame witstuitbarmsijs hier op. Meestal gebeurt dat in de vorm van een bescheiden ‘invasie’ waarbij het dan om een handvol vogels gaat. Ze zijn afkomstig uit het uiterste noorden van Scandinavië, Rusland of Groenland en behoren tot de meest arctische zangvogels.
Herkenning van witstuiten kan een echte uitdaging zijn, want ze lijken soms sterk op grote barmsijzen. Belangrijkste kenmerk – hoe kan het ook anders – is de opvallende, witte stuit. Deze is soms een beetje gestreept (vooral bij vrouwtjes). Verder zijn witstuitbarmsijzen erg licht, met een witte grondkleur, ook van de bovendelen. Een ander verschil met grote barmsijzen zijn de witte veren onder de staart: bij witstuitbarmsijs wit met hooguit een paar zeer smalle streepjes, bij grote wit met duidelijke streping.

Witstuitbarmsijs / Shutterstock Witstuitbarmsijs. De witte stuit en het zeer lichte voorkomen is goed te zien / Shutterstock Witstuitbarmsijs / Shutterstock

Elzen checken

Of het een invasiewinter van grote- of witstuitbarmsijzen wordt, weten we nog niet. Maar misschien kunt u alvast  de plaatselijke elzen eens in de gaten houden. Bijna geheid dat u sijzen tegenkomt, maar wie weet ook barmsijzen. En dan is het een mooie uitdaging om de soort te bepalen.

En voor wie er geen genoeg van kan krijgen, onze Vlaamse collega’s van Natuurpunt hebben voor de gevorderde liefhebber een uitgebreide determinatietabel gemaakt.

Web-app MijnTuinvogeltelling

Meedoen met de jaarlijkse Nationale Tuinvogeltelling wordt nog leuker met web-app MijnTuinvogeltelling. De web-app helpt je de meest voorkomende tuinvogels van Nederland te herkennen. En maakt het invoeren van je telling tijdens dat weekend nog makkelijker!

Lees over de gratis web-app

Mijn tuin een vogelparadijs

Word jij ook zo blij van vogels in je tuin of op je balkon? Hang je wel eens een vetbolletje voor ze op? Je kunt nog meer doen. Doe de gratis Postcode Vogelcheck en ontdek welke vogels in jouw buurt leven en hoe je deze vogels kunt helpen.

Postcode Vogelcheck