Boekrecensie: Vogelsporen

‘Vogelsporen’ heeft als ondertitel: ‘Vogels vinden en herkennen, ook al zie of hoor je ze niet’. Hiermee biedt het boek een nuttige toevoeging aan al bestaande veldgidsen. Want vaak is de aanwezigheid van vogels juist alleen af te leiden uit sporen. En al zijn sporen minder opvallend aanwezig dan zingende vogels, ze zeggen net zo goed iets over het voorkomen van een vogelsoort. Dus het is de moeite waard je erin te verdiepen. En verder is het gewoon leuk om eens in de wereld van de ‘vogel-CSI’ te duiken.

Er bestaan meer gidsen over vogelsporen, maar ’Vogelsporen’ is de meest gebruikte en meest bekende (want meest complete). Oorspronkelijk is het een Engelse uitgave, voor het eerst uitgebracht in 1987, terwijl het boek bij ons in eerste instantie in 1995 verscheen en voor het laatst werd herzien in 2003. Nu is er dan een nieuwe druk. Die valt op doordat hij iets dikker en kleiner is dan zijn voorgangers. Dat maakt het boek handzamer en daarmee gebruiksvriendelijker dan de vorige edities. De inhoud is verder ook uitgebreid met meer informatie en afbeeldingen. Vogelsporen bespreekt de meeste Europese vogelsoorten, dus is ook op vakantie te gebruiken.

‘Vogelsporen’ behandeld achtereenvolgens afdrukken en sporen, nesten en rustplaatsen, sporen van voedsel en gedrag, braakballen, uitwerpselen, veren en schedels. Niet ieder type sporen wordt hierbij trouwens even uitgebreid behandeld. Uitwerpselen bijvoorbeeld zijn maar zelden tot op soort te determineren en worden daarom maar kort benoemd. De verhandeling over nesten is eveneens wat summier. Het is meer een bespreking van waar een bepaalde soort nestelt, dan een sleutel naar de herkenning ervan.

Maar voor het herkennen van nesten bestaan betere boeken (zoals ‘Bird Nests, Eggs and Nestlings of Britain and Europe’ van Colin Harrison & Peter Castell, hier ooit uitgegeven als ‘Elseviers Broedvogelgids’) en de kracht van ‘Vogelsporen’ ligt elders. Dat laatste blijkt o.a. uit het inleidende hoofdstuk ‘Methodes en analyse’. Hierin wordt uitgebreid uitgelegd hoe sporen vast te leggen (bijvoorbeeld door gipsafdrukken te maken), te beschrijven en te analyseren. Voor de echte liefhebbers.

Vooral pootafdrukken en veren worden veel aangetroffen in het veld. Deze sporen krijgen dan ook beduidend meer ruimte in het boek dan de andere vogelsporen. In de subtiele verschillen in pootafdrukken alleen al kan de lezer zich helemaal verliezen.

Bij de sporen van voedsel en gedrag bespreken de auteurs etensresten en worden die ook afgebeeld, zoals fruit, knoppen, zaden en ook dierlijke restanten (van eierschalen tot plukresten). Dit alles wordt – overigens bij alle typen sporen – in de context geplaatst van het biotoop waar ze worden aangetroffen, wat dan weer helpt om te achterhalen welke vogel de ‘dader’ was. Een veelheid aan afbeeldingen (foto’s en tekeningen) helpen de lezer daarbij goed op weg.

Zoals gezegd, in de meeste gevallen gaat het bij vogelsporen om gevonden veren. Van veel soorten worden de veren (en ook schedels afgebeeld), omdat deze vaak wel tot op soortniveau te determineren zijn. Mits men over een bepaalde basiskennis beschikt tenminste. Veren worden vooral veel gevonden omdat alle vogels nu eenmaal moeten ruien om het verenpak op peil te houden. Hoe dit werkt – en de verschillende ruistrategieën die vogels er op na houden – leggen de auteurs dan ook uitvoerig en duidelijk uit.

Vervolgens leggen ze uit van klein naar groot, dus van de goudhaan naar de gieren, hoe de veren te determineren. Per soort worden de belangrijkste veren afgebeeld, de timing van de rui verduidelijkt en de afmetingen van de verschillende veren genoemd. Het aantal afgebeelde veren varieert per soort, van enkele tot meerdere. En waar een bepaalde vogelsoort niet wordt behandeld, komt deze vaak bij een gelijkende soort alsnog aan bod.

Check overigens ook eens de website Featherbase, met nog heel veel meer veren van heel veel verschillende soorten!

Dit is een unieke veldgids, en een prachtige aanvulling op andere vogelgidsen. Maar om het boek goed te kunnen gebruiken om een veer, pootafdruk of schedel daadwerkelijk te kunnen benoemen, moet de gebruiker eigenlijk al een redelijk gevorderde vogelaar zijn.

Maar dan gaat er toch wel een nieuwe wereld open. Want loop je als vogelaar vaak toch met je ogen omhoog gericht rond, dit boek zorgt ervoor dat ook alles wat zich op de grond afspeelt, zichtbaar wordt. Voor iedere vogelaar een buitengewoon leerzaam boek!