2026 wordt het Jaar van de Steenuil

In de eerste helft van de twintigste eeuw was de steenuil in ons land een algemene broedvogel, die alleen op de Waddeneilanden ontbrak. Inmiddels is zowel de verspreiding als het aantal steenuilen sterk afgenomen. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd de populatie nog op 25.000 paren geschat, terwijl de meest recente schatting (2018-2020) uitgaat van 8000 tot 9500 paren.

Deze terugloop heeft alles te maken met de intensivering van de landbouw. De steenuil is namelijk gebonden aan kleinschalig, halfopen agrarisch landschap. Daardoor komt hij tegenwoordig vooral nog voor in regio’s waar dit type cultuurlandschap nog relatief veel te vinden is, zoals in de Achterhoek, Twente, delen van Noord-Brabant en het rivierengebied. Sinds de eeuwwisseling is de terugloop in aantallen gekenterd: over de periode 1990-2024 is de trend stabiel. Recent (vanaf 2012) is er zelfs sprake van een matige toename, met een jaarlijkse populatiegroei van 0,9 procent.

Achter deze toename zitten wel nuances verscholen. Op de meer oostelijk gelegen zandgronden van ons land – waar de meeste steenuilen broeden – doet de steenuil het namelijk beter dan op de kleigronden. In de afgelopen twaalf jaar neemt de steenuilenpopulatie ‘op zand’ met 1,8 procent per jaar toe, terwijl de populatie ‘op klei’ in diezelfde periode met 3,6 project per jaar is afgenomen. Daarom gaan we in 2026 de verschillen tussen steenuilen op zand- en kleigrond en hun overleving nader onderzoeken.

De resultaten gaan we koppelen aan de nieuwste bevindingen van STONE’s onderzoek naar de voortplanting van steenuilen en aan een nieuw zogeheten populatiemodel dat laat zien welke factoren de ontwikkeling van de Nederlandse steenuilpopulatie beïnvloeden. Daarnaast gaat STONE verder met hun onderzoek naar het verschil in voedselbeschikbaarheid op zand- en kleigrond in Nederland. Dit alles moet leiden tot een beter inzicht in hoe de steenuil het best geholpen kan worden.

Verder werken we aan een vernieuwde Erfwijzer, met daarin de meest recente informatie over hoe je een erf zo kan inrichten dat steenuilen ervan profiteren. Ook komt er een handleiding voor projectontwikkelaars, met daarin adviezen over hoe zij kunnen omgaan met steenuilen bij ontwikkelingsplannen. Vogelbescherming gaat ook een Steenuilenfonds opzetten. Dit fonds zal gericht zijn op het ondersteunen van partijen bij het geschikter maken van hun terreinen als leefgebied voor steenuilen. 

Ook jij kunt een bijdrage leveren aan het Jaar van de Steenuil. In het project ‘Zet de Steenuil op de kaart’ kun je via een speciale online claimkaart een telgebied uitkiezen waarvan de organisaties graag willen weten hoeveel steenuilen er zitten en wat hun broedsucces is. Zo komen we samen steeds meer te weten over waar in Nederland de steenuil nog succesvol voorkomt.

In het project ‘De roep van de Steenuil’ hopen we meer te leren over het gedrag van deze uil door geluidsonderzoek. De roep van een alleenstaand mannetje is bijvoorbeeld anders dan dat van een pas uitgevlogen jong. Je kunt meehelpen door een Birdweather PUC in je tuin of op je erf op te hangen. Dat is een kleine slimme microfoon die speciaal is ontworpen om vogelgeluiden op te nemen en te herkennen. Daarmee kunnen we gezamenlijk zoveel mogelijk steenuilgeluiden opnemen. Later in 2026 kun je ook helpen met het analyseren van de opgenomen geluiden.

Wil je aan een van beide projecten meedoen, houd dan deze webpagina in de gaten: sovon.nl/jaarvandesteenuil.

Wil jij het onderzoek naar de steenuil op een andere manier steunen? Koop dan de schattige houten steenuil die speciaal voor het Jaar van de Steenuil is gemaakt, verkrijgbaar in de webwinkel van Sovon voor 9,50 euro. Meer informatie vind je op de website sovon.nl/jaarvandesteenuil. Daar lees je vanaf 2026 (dus) ook meer over het onderzoek waar je tijdens het Jaar van de Steenuil aan mee kunt doen.

Vogelbescherming zal vanaf 2026 vooral informatie delen over wat boeren, burgers en buitenlui voor steenuilen kunnen doen, vaak meer dan je denkt. Zo laten we gezamenlijk de aantallen van deze geliefde vogel weer toenemen.