Waarom vogels baat hebben bij een donkere nacht

Je kunt ‘lichtvervuiling’ voorkomen door ’s avonds bijvoorbeeld lampen uit te doen in ruimtes waar je niet bent, zoals op zolder, in de schuur en in de tuin. Tuineigenaren kunnen tuinlampen met zacht licht gebruiken, die niet omhoog schijnen. 

Een omvangrijke studie uit 2024, uitgevoerd door Amerikaanse onderzoekers waarbij ruim zestig miljoen waarnemingen zijn gebruikt, toont aan dat nachtelijk kunstlicht ervoor kan zorgen dat vogels langer wakker blijven en meer zingen. Andere, meer zorgelijke effecten zijn al eerder bewezen.

Zo raken vogels die ’s nachts trekken in de war door verlichting. Door de felle lampen van bijvoorbeeld hoge kantoren of boortorens in zee kunnen vogels verblind raken en zich dood vliegen tegen het verlichte object. Of ze blijven er omheen vliegen tot ze uitgeput raken. Verder kunnen trekvogels ‘s nacht uit koers raken omdat ze licht proberen te vermijden, of zich er juist tot aangetrokken voelen. Vogels die overwinteren in gebieden met meer kunstmatig licht, starten de trek eerder dan vogels die overwinteren in gebieden zonder kunstmatig licht. Zij kunnen daardoor te vroeg terugkeren in het broedgebied, waardoor hun overlevingskansen verminderen.

De negatieve effecten van lichtvervuiling voor vogels zijn uiteenlopend. Een overdosis kunstlicht kan bijvoorbeeld ook zorgen voor minder jachtgrond voor uilen, omdat bosmuizen alleen tevoorschijn komen als het aardedonker is. Waar geen bosmuizen zijn, zijn minder muizeneters zoals uilen, waardoor ook hun leefgebied dus verkleint.

Gelukkig denken steeds meer bedrijven en gemeenten na over hun verlichting. ’s Nachts hoeft het licht op kantoor niet aan en hebben reclameborden minder nut. Lampen kunnen worden afgeschermd, zodat ze een beperkt gebied verlichten. Ook individuen, zoals tuineigenaren, kunnen een verschil maken als zij bewuster omgaan met licht. Door het licht vaker uit te zetten, maken zij de condities van de leefgebieden van vogels (en andere soortgroepen) een stukje beter.