“Weg van roofvogels – vogeltrek in Georgië”

De afgelopen twee jaar stond Amsterdammer Tohar Tal op de heuvels in de buurt van de Georgische stad Batumi. Hij telde er roofvogels op trek naar hun broed- en wintergebieden. Ze vliegen specifiek over die plek omdat ze dan niet over de Zwarte Zee hoeven vliegen en ook de hoge bergen van de Kaukasus kunnen mijden.

Dat tellen van de roofvogels is een vak apart. Sommige dagen is het vooral wachten, bijvoorbeeld op beter weer, tijdens andere dagen komen er gigantische hoeveelheden over vliegen. Dan is het hard werken om aantallen te noteren en ook om uit grote hoeveelheden wespendieven en steppebuizerds de bijzondere arenden te halen.

Vooral in het voorjaar zijn het ook soms lange dagen, aldus Tohar, waarbij de tellers urenlang in de brandende zon staan zonder enige beschutting van betekenis.

In de herfst was Batumi al een bekende plek voor vogeltellingen. De afgelopen twee jaar werd er ook in het voorjaar geteld. Over de roofvogeltrek in die periode was vrijwel nog niets bekend. Die eerste twee perioden hebben meteen leuke uitkomsten en verrassingen gebracht, meldt Tohar.

Om te beginnen werd duidelijk dat Batumi zeker ook in het voorjaar heel belangrijk is voor veel trekvogels. Kleinere totaalaantallen dan in het najaar weliswaar, maar een andere verdeling over soorten. En sommige soorten werden bijvoorbeeld in grotere aantallen geteld dan in het najaar, zoals blauwe kiekendieven en met name duizenden zwarte wouwen. Een verklaring voor dit alles is er voorlopig nog niet.

Grappig was verder om te zien, zo weet Tohar, dat bepaalde soorten die in het najaar zo ongeveer als eerste worden waargenomen, zoals de wespendief, in het voorjaar pas als laatste langskomen. Dit heeft dan weer alles te maken met de fenologie van deze soorten.

Andere hoogtepunten van dit voorjaar waren o.a. de 4e grijze wouw voor Georgië, enkele onverwachte roze pelikanen en ook de vele zangvogels als balkanvliegenvangers en zwartkopgorzen die langstrekken. De zangvogels  worden dan wel niet geteld, maar maken de tellingen wel leuker. Ook omdat ze allemaal in prachtig zomerkleed zijn. Volgend jaar wordt - na drie seizoenen een eindverslag geschreven, aan de hand hiervan zal besloten worden of de Batumi Raptor Count doorgaat met de voorjaarstellingen.

Al zolang hij het zich kan herinneren, is Tohar Tal geïnteresseerd in vogels. Zowel in Nederland als op vakanties in het buitenland was hij er constant mee bezig en werd gaandeweg ook steeds fanatieker. Toen hij van een bevriende vogelaar van de roofvogeltellingen bij Batumi in Georgië hoorde, ontstond een plan.

Vooral de indrukwekkende aantallen vogels die tijdens de najaarstrek in Batumi te zien zijn, trokken Tohars aandacht. Hij had net zijn VWO afgerond en besloot in de herfst van 2018 naar Batumi af te reizen. Hij nam een tussenjaar en ging ervoor.

Tohar raakte niet teleurgesteld. Het werd een geweldige ervaring om in gezelschap van een internationale groep vogelaars met hetzelfde doel bezig te zijn. Dat is niet alleen het tellen van de vele roofvogels, maar ook van zoveel mogelijk leeftijd en geslacht bepalen. Dit is van belang om de doortrekpatronen van deze vogels te doorgronden. Want dat kan weer helpen bij het beschermen van hun trekroutes.

De plek waar Tohar zijn toptussenjaar beleefde is beroemd onder vogelaars, maar nog niet eens zo heel lang. In 2007 was een groep Vlamingen op het idee gekomen om in de buurt van Batumi langs de westflank van de Kaukasus aan de Zwarte Zee op zoek te gaan naar roofvogels.

Hun veronderstelling dat de roofvogels hoge bergen en groot water wilden vermijden, klopte, want ze telden er duizelingwekkende aantallen. Die vogels schroeven omhoog op de lucht van de thermiek en laten zich vervolgens zonder veel moeite naar beneden glijden en leggen zo enorme afstanden af. Na deze ontdekking ontstond de Batumi Raptor Count (BRC). Ieder najaar doen er groepen vogelaars uit verschillende laden aan mee. Waaronder dus Tohar. Hij werd ook gegrepen door het leven van de lokale bevolking die de vogelaars met open armen ontvingen in hun huizen.

Veel trekvogels komen onderweg allerlei gevaren tegen. Zowel natuurlijke – bijvoorbeeld slecht weer – maar helaas ook 'menselijke'. Zo is in Georgië de jacht en valkerij een groot probleem. De BRC probeert daar, door middel van verschillende projecten, iets aan te doen, zoals door een educatief programma op scholen. Zo leren kinderen de natuur waarderen en is op latere leeftijd de jacht niet meer zo aantrekkelijk. Het IJsvogelfonds van Vogelbescherming Nederland en de Postcode Loterij leveren hieraan ook een bijdrage. De activiteiten van Batumi Raptor Count hebben er daarnaast aan bijgedragen dat er een vorm van ecotoerisme is ontstaan.

Gastvrijheid is een belangrijk onderdeel van de Georgische cultuur en steeds meer ‘vogeltoeristen’ weten het land te vinden en spenderen er hun geld. De bevolking heeft er dus alle baat bij om de natuur te behouden.

Voor Tohar houdt het reizen naar Batumi voorlopig wel een beetje op. Hij wil beginnen aan een studie biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen om zich uiteindelijk te specialiseren in ecologie en ornithologie. Bezoekjes aan Batumi zijn helaas lastig te combineren met z’n studie. Maar hij hoopt er later onderzoek te kunnen doen aan zijn geliefde roofvogels. Want dat er in Georgië nog veel te tellen en te doen valt, is wel duidelijk.