Shea-boter redt vogels

5 miljard vogels vliegen elk jaar van Europa naar Afrika om daar te overwinteren. Na de lange reis over de droge en voedselarme Sahara vonden ze in West-Afrika altijd een rustplaats met voldoende insecten en ander voedsel en voldoende schaduw om op krachten te komen.

Maar het landschap in West-Afrika is in rap tempo aan het veranderen. Bevolkingsgroei, intensieve landbouw, overbegrazing en houtkap eisen hun tol. De uitgeputte vogels komen nu vaak aan in een gebied waar amper nog bomen en voedsel te vinden zijn. De afgelopen 40 jaar is het aantal trekvogels sterk afgenomen. Het kan anders.

In een brede zone in West-Afrika groeit de shea-boom (ookwel karitéboom). Shea-bomen groeien in de overgang van de droge Sahel naar natte tropische bossen. Tussen mei en november oogsten vrouwen de shea-noten. Een deel wordt verwerkt tot voedsel, een deel wordt verkocht als grondstof voor de voedsel- en cosmetica-industrie. Shea-bomen gedijen het best in een afwisselend landschap dat rijk is aan insecten. Van zo’n omgeving profiteren ook de vogels.

Niet alleen de vogels merken dat het landschap aan het veranderen is. Ook de mensen zien hun omgeving veranderen: er worden veel bomen gekapt (zelfs shea-bomen) en het aantal insecten neemt af waardoor er minder shea-noten te oogsten zijn.

De shea-boom is voor zijn bevruchting volledig van bijen afhankelijk. Een verschraald landschap heeft dan ook directe gevolgen voor de inkomsten van de bewoners. In het project Birds, bees and business willen we die negatieve spiraal doorbreken en werken aan een rijk landschap, niet alleen voor de vogels, ook voor de bewoners van het gebied.

We gaan vijf dingen doen om een rijk en gevarieerd landschap te creëren.

1. Het belangrijkste is dat het kleinschalige, afwisselende landschap hersteld wordt. Een landschap waarin diverse bomen en struiken te vinden zijn en niet alleen een monocultuur van shea of eucalyptus waarin insecten of vogels bijna geen voedsel vinden.
2. We gaan imkers opleiden, waardoor de bijen belangrijker worden.
3. De bewoners worden getraind om ook andere producten duurzaam te produceren, denk aan olie van de balanites- of moringabomen en sesamolie, producten die waardevol zijn voor de cosmetica- en voedselindustrie. Zo worden de inkomstenbronnen van de bevolking diverser.
4. We zorgen voor de inzet van efficiënte kooktoestellen voor het koken van de shea-noten, zodat er minder brandhout gekapt hoeft te worden en de CO2-uitstoot wordt verlaagd.
5. En we investeren in onderzoek en de verspreiding van kennis. Dat zorgt ervoor dat het project blijft bestaan, ook als de tijdelijke projectfinanciering is gestopt.

Shea-boter heeft fantastische eigenschappen die ook ontdekt zijn door de voedingsmiddelen- en de cosmetica-industrie: het heeft zeer goede vochtinbrengende eigenschappen, heeft een hoog vetgehalte en werkt ontstekingsremmend. Hierdoor is de vraag naar shea de afgelopen 20 jaar met 600% gestegen. Door deze sterk toegenomen vraag, dreigt er een shea-monocultuur te ontstaan, maar juist in zo’n monocultuur gaat de biodiversiteit uiteindelijk sterk achteruit.

Shea wordt in veel cosmeticaproducten verwerkt. Zoek op de ingrediëntenlijst van dagcrème, zonnebrandcrème, lippenbalsem, chocolade of margarine maar eens naar butyrospermum parkii of vitellaria paradoxa. Dat zijn dezelfde termen voor shea-boter.

In Birds, bees and business werken we samen met verschillende cosmetica-producenten – waaronder Nature’s Choice – om duurzaam geteelde shea te verwerken in producten die gewoon bij onze drogisten en supermarkten verkrijgbaar zijn. Zo gaat niet alleen de productie omhoog, maar krijgen de vrouwengroepen ook betere afzetmogelijkheden.