Pretty in pink: herkenning van flamingo's in Nederland

De vier soorten lijken oppervlakkig natuurlijk op elkaar; het zijn verwante soorten en flamingo’s zijn als vogelfamilie onmiskenbaar. Ze zijn allemaal (min of meer) roze, met uitzonderlijk lange nek en poten. Let bij de herkenning vooral op de kleur van het verenkleed, poten en snavel.

Ook wel grote flamingo genoemd, want het is de grootste soort. Mannetjes zijn bij alle flamingo’s trouwens groter dan de vrouwtjes, verder is er nauwelijks verschil. De Europese flamingo heeft vaak een zeer lichtroze verenkleed (soms bijna wit), maar wel met roze-met-zwarte vleugels (een kenmerk dat alle flamingo’s delen). De poten zijn volledig roze, en de snavel is roze met een kleine zwarte punt.

Het grootste deel van de flamingo’s die we hier tegenkomen bestaat uit Chilenen. Deze zijn iets kleiner dan hun Europese ‘neven’ en vaak echt roze. De poten zijn grijs met roze ‘knieën’ en tenen, en ze hebben een lichtroze snavel met een zwarte punt die ongeveer de helft van de snavel bedekt.

Van deze soort vliegen er maar enkele door ons land, maar wel altijd in het gezelschap van Europese dan wel Chileense flamingo’s. Ze vallen vaak meteen op door hun knal-oranjeroze verenkleed. Poten en snavel zijn als bij Europese flamingo.

Dit zijn de dwergen onder de flamingo’s, want bijna de helft kleiner dan Europese flamingo’s. Ook deze soort is beduidend zeldzamer dan de twee eerstgenoemde. En ze worden meestal alleen of in kleine groepjes gezien. Kleine flamingo’s zijn vrijwel geheel (zuurstok)roze, op de rode poten en de dieprode snavel (met kleine zwarte punt) na.

De meeste flamingo’s die in Nederland rondvliegen – behalve de kleine - broeden in een natuurgebied net over de grens bij het Gelderse Groenlo, in het Zwillbrocker Venn. Ze broeden daar op een eiland dat vanuit een speciale kijkhut goed te zien is. De verschillende soorten flamingo’s leggen het er ook wel met elkaar aan, en daar komen dus kruisingen van. Het gaat hierbij meestal om hybriden tussen Europese en Chileense flamingo’s. Deze lijken vaak op één van de ouders, maar vertonen wat gemengde kenmerken. Zo zien sommige hybriden er bijvoorbeeld uit als een Europeaan maar is de snavel als van een Chileen, of andersom.

Jonge flamingo’s zijn in essentie grijs-wit en het duurt 4-6 jaar voordat ze het volwassen kleed dragen. Maar tot die tijd zijn ze in de meeste gevallen te herkennen aan de snavels, die zijn grijs maar met een vergelijkbare kleurverdeling als hun ouders, en het formaat in het geval van kleine flamingo’s. Jonge hybriden zijn waarschijnlijk niet te onderscheiden.

Het merendeel van de ‘Nederlandse’ flamingo’s betreft ontsnapte vogels en nakomelingen daarvan. Want we mogen er vanuit gaan dat Chileense en Caribische flamingo’s hier niet op eigen kracht zijn komen aanvliegen vanuit Zuid-Amerika. Dat geldt zeer waarschijnlijk ook voor de kleine flamingo’s uit Zuid-Azië en Afrika. Van de Europese flamingo (die o.a. in Zuid-Europa voorkomt) wordt aangenomen dat deze van wilde herkomst kúnnen zijn, want ze staan erom bekend enorme afstanden af te leggen.

Gedurende de periode mei-juli zijn ze aanwezig in de broedkolonie in Duitsland. De vogels worden daar al decennia gevolgd en geringd, en zijn te herkennen aan een rode kleurring met daarop de letters ‘ZV’ gevolgd door een paar cijfers. Een ongeringde Europese flamingo in Nederland zou dus zomaar een wilde vogel kunnen zijn.

In de broedtijd, maar met name de periode daarna, zwerven ze – soms als gehele groep (van wel 50-60 vogels!), maar meestal in kleinere groepjes – rond door Nederland. Gebieden waar ze dan te zien zijn, zijn o.a. de Steile Bank of andere plekken langs de Friese IJsselmeerkust, het Lauwersmeer, de IJsseluiterwaarden (zoals de Vreugderijkerwaard bij Zwolle) en geregeld op andere meren, plassen en vennen. Vooral het Veluwemeer bij Elburg is daarbij favoriet.

De winter brengen ze uiteindelijk met z’n allen samen door in de Grevelingen: en wel specifiek bij het haventje van Battenoord, op Goeree-Overflakkee. Het is een prachtig gezicht om de vogels er soms in de winterse kou te zien staan. Ze kunnen ons klimaat overigens prima aan: flamingo’s zijn bikkels. Heel bijzonder dus dat de tropen zelfs in de winter naar ons land komen!

Ten slotte moet het nu mogelijk zijn om van de bovenste foto (van Nick Janssen, in Nederland genomen!) aan te geven hoeveel flamingosoorten er op staan, en hoeveel van ieder.