Visdief gastvrij onthaald op Ameland

Je kunt 'm zomaar ontmoeten boven een poldersloot, de visdief. Klapwiekend hangt-ie stil in de lucht, spiedend naar vis. Of hij schuimt de kusten af en duikt spectaculair in zee om er met een kleine vangst vandoor te gaan. Visdiefjes zijn fascinerende vogels en een van de vele gevleugelde bewoners van het Waddengebied. Om verschillende redenen zijn ze flink in aantal achteruit gegaan. Gelukkig kunnen we ze nu op Ameland een handje helpen met een speciaal aangelegde plek om te broeden.

Met een ligging aan de Noordzee en Waddenzee is Nederland altijd een paradijs geweest voor aan de kust broedende sterns. Makkelijk hebben deze vogels het evenwel niet. Voor een deel ligt dat in hun aard. Ze broeden als zogenaamde ‘pioniervogels’ graag op kale of schaars begroeide plekken, in kolonies bovendien en vaak grenzend aan of nabij de zee met al z’n grillen. Een hevige storm, al dan niet met hoogtij, kan tijdens het broedseizoen zomaar kostbare nesten wegspoelen. In het leven van vogels die aan een dynamische kust broeden is dat helaas het risico van het vak. De natuur is lang niet altijd ‘lief’. Er zijn echter ook allerlei niet-natuurlijke oorzaken die de sterns door de tijd heen behoorlijk parten speelden.

Je zou de visdief met recht pechvogel kunnen noemen. We gaan even terug in de tijd en verplaatsen ons naar de mode rond 1900. Hoeden en kleding werden versierd met (exotische) vogelveren en opgezette vogels. De fraaie sterns leenden zich hier bij uitstek voor. Ze vielen zelfs zó massaal ten prooi aan deze mode, dat hun aantallen zienderogen afnamen. Enkele adellijke dames trokken zich dit aan en richtten in 1894 de ‘Bond ter bestrijding eener gruwelmode’ op. Hieruit kwam in 1899 Vogelbescherming Nederland voort. Een kleine tien jaar later was de wettelijke bescherming van sterns een feit en konden de vogels (voorlopig) ongestoord werken aan hun herstel.

In de jaren vijftig van de vorige eeuw floreerden de sterns weer aan de Nederlandse kusten. Er waren zo’n 40.000 broedparen van de visdief, in uitzonderlijk goede jaren soms zelfs 50.000.

Maar de kust bleek niet veilig. Het beroemde vogeleiland De Beer bijvoorbeeld, onder de rook van Rotterdam, werd begin jaren zestig opgeofferd voor Europoort, een groot industriecomplex. Daarmee verdween belangrijke kustnatuur die vermaard was om z’n grote kolonies sterns, waaronder ongeveer de helft van alle visdiefjes in ons land.

Desastreus was ook de lozing van giftige afvalstoffen van een proeffabriek voor het bestrijdingsmiddel Telodrin. Vanuit Rotterdam kwam dat via de Nieuwe Waterweg in de Noordzee en Waddenzee terecht. Dit had, in combinatie met andere vervuiling, een desastreuze uitwerking op sterns en al het andere zeeleven. Het aantal visdieven kelderde naar amper 5.000 broedparen. Na sluiting van de fabriek en andere maatregelen trad er heel geleidelijk wel enig herstel op, maar de vroegere aantallen werden nooit meer geëvenaard.

Meer recent speelt vogelgriep de vogels parten. Het virus kan enorm huishouden onder vogels die dicht op elkaar broeden, zoals visdiefjes. Ook vos en steenmarter kunnen een kolonie flink tarten. Op Ameland komen deze roofdieren niet voor, maar speelt wel een rattenprobleem. Er ligt nu een gezamenlijk plan van verschillende partijen om de aantallen ratten op het eiland te verminderen.

Alle reden dus om de visdief te helpen. Bijvoorbeeld met een mooie broedlocatie, die afgelopen maand gereed kwam. Op een landtong van Wetterskyp Fryslân in de Oosterwijdesloot is een laag van tien centimeter schelpen aangebracht over een oppervlakte van 3.000 vierkante meter. Dit schelpeneiland biedt een ideale plek voor pioniervogels als de visdief. Er kunnen ook andere kustvogels terecht die graag op de kale grond broeden zoals de grote stern, noordse stern, kluut, bontbekplevier en kokmeeuw.

IJme Brijker, voorzitter van de Vogelwacht Hollum-Ballum: “Met dit visdiefparadijs is een lang gekoesterde wens van ons in vervulling gegaan. Voorheen broedden de visdieven en andere kustvogels op de Feugelpôlle, de kwelderstrook onder Hollum. Door zomerstormen met hoge waterstanden en predatie van nesten door ratten en grote meeuwensoorten raakte de Fuegelpôlle minder in trek. Visdieven weken steeds meer uit naar binnendijkse graslandpercelen, niet een ideaal broedbiotoop. Samen met Rijkswaterstaat en het Wetterskip Fryslân hebben we geëxperimenteerd met speciale broedvlotjes voor de visdief in de Oosterwijdesloot en de Langesloot, met wisselend succes. Het nu ingerichte schelpeneiland is van een veel grotere schaal en biedt diverse vogelsoorten ruimte zonder dat ze elkaar in de weg zitten.”

IJme: “Het was fijn dat Vogelbescherming Nederland mee wilde denken bij de realisatie van het schelpeneiland en voor financiering kon zorgen vanuit het programma Wij & Wadvogels.” Er wordt goed in de gaten gehouden of het schelpeneiland aan de verwachtingen voldoet. Volgend broedseizoen (2026) zullen we weten of het de visdiefjes behaagt.